اقتصاد خرد | دوره جامع اقتصاد خرد

تعاریف، معنا، نظریه‌ها و مفروضات

اقتصاد خرد شاخه‌ای از علم اقتصاد است که به مطالعه نحوه تخصیص منابع محدود افراد، خانوارها و شرکت‌ها می‌پردازد، معمولاً در بازارهایی که کالاها یا خدمات خرید و فروش می‌شوند، نظریه اقتصاد خرد به دنبال این است که توضیح دهد آیا کمبود و تخصیص منابعی که به این ترتیب تعیین شده کارآمد هستند یا خیر. اقتصاد خرد همچنین به قیمت‌های فردی، دستمزدها، قیمت عوامل و غیره هم مربوط می‌شود.
بنابراین، نظریه اقتصاد خرد یا نظریه قیمت، مطالعه بخش‌های جداگانه اقتصاد است.

مهم‌ترین اهداف اقتصاد خرد

یکی از اهداف اقتصاد خرد تجزیه و تحلیل سازوکارهای بازار است که قیمت‌های نسبی محصولات و خدمات را تعیین می‌کند. شرایطی را نشان می‌دهد که تحت آن بازارهای آزاد در نهایت به تخصیص مطلوب منجر می‌شوند. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت این شاخه علم اقتصاد، مطالعه درباره چگونگی تصمیم‌گیری انسان‌هاست، زیرا ما آگاه هستیم که پول و زمان ما برای خرید چیزها و انجام همه کارها محدود است.
اقتصاد خرد همچنین تجزیه و تحلیل می‌کند که چگونه و چرا بازارها در تولید نتایج مؤثر و کارآمد شکست می‌خورند که به آن شکست بازار می‌گویند.
طبق فرهنگ لغت اصطلاحات تجاری فایننشال تایمز، اقتصاد خرد طبق تعریف عبارت است از:
«مطالعه روندهایی که به عناصر مختلف مانند (شرکتها، صنایع، مصرفکنندگان و غیره) مربوط میشود که اقتصاد را تشکیل میدهند.»

موارد کاربرد علم اقتصاد خرد

یک اقتصاددان خرد گرایش‌های اقتصادی را مطالعه می‌کند و به این موضوع پی می‌برد که چه اتفاقی می‌افتد وقتی افراد انتخاب‌های مناسبی انجام می‌دهند یا زمانی که تغییراتی در عوامل تولید ایجاد می‌شود. (عوامل تولید شامل نیروی کار، زمین، سرمایه و کارآفرینی هستند).
واحدهای خرد اقتصادی معمولاً به زیرگروههای اقتصاد خرد که شامل صاحبان مشاغل، فروشندگان و خریداران هستند تقسیم میشود. اقتصاد خرد آنچه را که باید در یک اقتصاد اتفاق بیافتد توضیح نمی‌دهد، بلکه به ما می‌گوید که در صورت تغییر شرایط خاص باید منتظر چه چیزی‌هایی باشیم. مثلاً اگر سازنده گوشی‌های هوشمند قیمت‌های خود را افزایش دهد، طبق تئوری اقتصاد خرد، مصرف‌کنندگان گوشی‌های تلفن همراه آن سازنده را کمتر می‌خرند.یا اگر کل صنعت نفت عربستان به مدت یک ماه اعتصاب کنند، به دلیل کاهش قابل توجه عرضه جهانی، قیمت نفت به شدت افزایش می‌یابد. اگر شما یک سرمایه‌گذار هستید، اقتصاد خرد ممکن است به شما کمک کند تا ببینید چرا در صورت کاهش فروش بلیط، قیمت سهام American Airlines ممکن است کاهش یابد. همچنین می‌تواند توضیح دهد که چرا افزایش حداقل دستمزد، می‌تواند رستوران‌هایی که دستمزد پایین به کارگرانشان می‌دهند را مجبور کند یا کارگران کمتری را استخدام کنند و یا حتی برخی از آنها را بیکار کنند. با این حال، سوالات مربوط به کل اقتصاد، مانند تقاضای کل، پیش‌بینی‌های تولید ناخالص داخلی، یا پیش‌بینی نرخ تورم در طیف اقتصاد کلان قرار دارند. اقتصاد کلان ممکن است به ما بگوید برای تولید ناخالص داخلی آلمان در سال ۲۰۲۵ ممکن است چه اتفاقی بیافتد.
اقتصاد خرد درباره بازارهای محصول، کار و سرمایه با تمرکز بر رفتار افراد، خانوارها و شرکت‌ها و سایر سازمان‌هایی که یک اقتصاد را تشکیل می‌دهند، مطالعه می‌کند.

تعریف اقتصاد خرد قبل از انقلاب کینزی

پیش از انقلاب کینز بدنه اقتصاد عمدتاً شامل اقتصاد خرد، اقتصاد کلاسیک و اقتصاد نئوکلاسیک بود که به حوزه اقتصاد خرد تعلق داشت.
اساسی‌ترین نیروهای اقتصادی یک بنگاه را می‌توان در شکل دادن به عرضه و تقاضا برای کالاها یا خدماتی که تولید می‌کنند نامید. حتی زمانی که کسب‌وکارها در سراسر جهان دستخوش تغییرات مدیریتی گسترده‌ای هستند، به‌طور فزاینده‌ای تشخیص داده می‌شود که تغییر شرایط بازار این واکنش‌ها را برانگیخته است.
محور تأثیرات اقتصاد خرد بر تصمیم‌گیری کسب‌وکار، پاسخ به این سؤال دو بخشی است: شرکت چقدر باید تولید کند و چقدر باید برای این خروجی هزینه کند؟

اقتصاد خرد به مسائل اساسی اقتصاد پاسخ میدهد

هر جامعهای روش خاص خودش را برای تصمیمگیری در مورد نحوه تخصیص منابع کمیاب دارد. برخی به یک ساختار بسیار متمرکز متوسل میشوند. به عنوان مثال، در طول جنگ سرد، بوروکراسیهای دولتی تخصیص منابع را در اقتصادهای اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی به شدت کنترل میکردند. کشورهای دیگر، مانند آمریکای شمالی یا اروپای غربی، از لحاظ تاریخی به سیستم بازار غیرمتمرکز برای تخصیص منابع متکی بودهاند.
هر جامعه‌ای صرف نظر از نظام بازار خود باید به این سه سوال پاسخ دهد:
۱-چه کالاها و خدماتی و به چه مقداری تولید خواهد شد؟
۲-چه کسی کالاها و خدمات را تولید خواهد کرد و چگونه؟
۳-چه کسی کالاها و خدمات را دریافت خواهد کرد؟

تحلیل اقتصاد خرد سعی دارد با مطالعه رفتار تک‌تک واحدهای اقتصادی به این سؤالات پاسخ دهد.
اقتصاد خرد به ما کمک می‌کند تا با پاسخ دادن به سؤالاتی در مورد نحوه رفتار مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، قطعاتی را که به طور جمعی مدلی از کل اقتصاد را تشکیل می‌دهند، درک کنیم. تحلیل اقتصاد خرد همچنین مبنایی برای بررسی نقش دولت در اقتصاد و اثرات اقدامات دولت فراهم می‌کند.
ابزارهای اقتصاد خرد معمولاً برای پرداختن به برخی از مهم‌ترین مسائل در جامعه معاصر استفاده می‌شوند. این موارد شامل آلودگی، کنترل اجاره، قوانین حداقل دستمزد، تعرفه‌های واردات، سهمیه‌بندی، مالیات و یارانه، کوپن غذا، مسکن دولتی، برنامه‌های کمک آموزشی، برنامه‌های مراقبت بهداشتی دولت، ایمنی محل کار، و مقررات شرکت‌های خصوصی است (اما محدود به آنها نمی‌شود).

نظریه‌ها در اقتصاد خرد

۱. نظریه تقاضای مصرف کننده
تئوری تقاضای مصرف‌کننده ، مصرف کالا و خدمات را به هزینه‌ای که بابت آن انجام می‌شود مرتبط می‌کند. مصرف‌کنندگان از این طریق راهی برای تعادل بین هزینه‌ها و اولویت‌ها و به شرط بهینه‌سازی مطلوبیت فراهم می‌کنند.

۲. نظریه ارزش ورودی تولید
بر اساس تئوری ارزش ورودی تولید، قیمت هر کالا یا محصول بر اساس تعداد منابع صرف‌شده برای ایجاد آن تعیین می‌شود. هزینه ممکن است شامل چندین عامل تولید (از جمله زمین، سرمایه یا نیروی کار) و مالیات باشد. فناوری ممکن است به عنوان سرمایه در گردش (به عنوان مثال، کالاهای واسطه‌ای) یا سرمایه ثابت (به عنوان مثال، یک کارخانه صنعتی) در نظر گرفته شود.

۳. تئوری تولید
تئوری تولید در اقتصاد خرد توضیح می‌دهد که چگونه کسب‌و‌کارها در مورد مقدار مواد خام مورد استفاده و مقدار اقلام تولید و فروش تصمیم می‌گیرند. رابطه‌ای بین کمیت کالاها و عوامل تولید از یک سو و قیمت کالاها و عوامل تولید از سوی دیگر تعریف می‌کند.

۴. نظریه هزینه فرصت
بر اساس تئوری هزینه فرصت با انتخاب فرد معینی برای شراکت، فرصت شراکت با فردی دیگری از دست می‌رود. در هر لحظه، ما با انتخاب هر گزینه‌ با هزینه فرصت مواجه می‌شویم.
از آن‌جایی‌که به‌صورت روزانه، در حال انتخاب هستیم، دائماً با بده‌بستان (Trade-Off) سروکار خواهیم داشت. در واقع، باید گزینه مطلوبی را از دست بدهیم تا به گزینه مطلوب‌تری دست پیدا کنیم. هزینه فرصت یک منبع، به معنی ارزش بهترین جانشین آن منبع است.

مدل تقاضا و عرضه اقتصاد خرد

مدل تقاضا و عرضه اقتصاد خرد، رابطه بین کمیت کالا یا خدماتی را که تولیدکنندگان مایل به تولید و فروش با قیمت‌های مختلف هستند و مقداری که مصرف‌کنندگان مایل به خرید با چنین قیمت‌هایی هستند، توضیح می‌دهد. در اقتصاد بازار، قیمت و کمیت معیارهای اساسی برای سنجش کالاهای تولید شده و مبادله شده در نظر گرفته می‌شوند.

تعاریف اساسی

تقاضا: در اقتصاد خرد، تقاضا به مقدار محصول یا خدماتی گفته می‌شود که مصرف‌کنندگان مایل به خرید در سطح قیمتی خاص هستند. مقدار تقاضای مصرف‌کنندگان نیز به توانایی پرداخت آنها بستگی دارد.
عرضه: در اقتصاد خرد، عرضه به مقدار محصول یا خدماتی اطلاق می‌شود که تولیدکنندگان مایل به ارائه در سطح قیمتی خاص هستند. علاوه بر این، شرکت‌ها به دنبال به حداکثر رساندن سود خود هستند. از این رو، اگر بتوان آنها را با قیمت‌های بالاتر فروخت، مقدار بیشتری از محصولات را تولید و عرضه می‌کنند.

قانون تقاضا و عرضه

در اقتصاد خرد، قانون تقاضا بیان می‌کند که مقدار کالاهای مورد تقاضا توسط مصرف‌کنندگان با قیمت کالاها برعکس تغییر می‌کند و سایر عوامل ثابت هستند. این بدان معناست که اگر قیمت هر کالایی افزایش یابد، تقاضا برای آن کالا کاهش خواهد یافت. قانون عرضه بیان می‌کند که افزایش قیمت هر کالایی منجر به افزایش عرضه می‌شود و بالعکس با ثابت بودن سایر عوامل. تولیدکنندگان در هنگام افزایش قیمت سعی می‌کنند با افزایش مقدار سود خود را به حداکثر برسانند.
نقطه تلاقی منحنی تقاضا و منحنی عرضه را نقطه تعادل می‌نامند. در نقطه تعادل، قیمت و مقدار به ترتیب به عنوان قیمت تعادلی (*P) و مقدار تعادلی (*Q) شناخته می‌شوند. به دلیل تغییر در هر یک از عوامل اقتصادی یا مصرفی، بازار از نقطه تعادل فاصله می‌گیرد. با این حال، اقتصاد بر این اساس رفتار می‌کند تا بازار را به نقطه تعادل بازگرداند.
حال فرض کنید قیمت یک کالای خاص کمتر از *P باشد. در چنین حالتی، تقاضا برای آن کالا افزایش می‌یابد. مقدار عرضه‌شده برای تامین مقدار مورد نیاز کافی نخواهد بود و در نتیجه تقاضای مازاد یا کمبود خواهد داشت. تولیدکنندگان متوجه خواهند شد که فرصت دارند هر مقداری را که دارند به قیمت بالاتر بفروشند و سود ببرند.
در نتیجه، قیمت به سمت تعادل افزایش خواهد یافت. به همین ترتیب، اگر قیمت یک کالا بالاتر از *P افزایش یابد، مقدار تقاضا کاهش می‌یابد. در قیمت جدید، مقدار عرضه شده بیشتر از مقدار تقاضا است که منجر به عرضه مازاد یا مازاد می‌شود. تولیدکنندگان در نهایت شروع به فروش با قیمت‌های پایین‌تر می‌کنند که باعث افزایش تقاضا می‌شود و بازار به سمت نقطه تعادل حرکت می‌کند.

مدل‌های اقتصاد خرد:

۱. عرضه و تقاضا
مدل اقتصاد خرد عرضه و تقاضا فرض می‌کند که بازارها کامل هستند. به این معنی که تعداد زیادی خریدار و فروشنده در بازار وجود دارد و هیچکدام نمی‌توانند تاثیر قابل توجهی بر قیمت محصولات و خدمات داشته باشند. با این وجود، در موارد واقعی، زمانی که خریدار یا فروشنده قیمت‌ها را کنترل می‌کند، این اصل شکست می‌خورد.

۲-رقابت کامل

رقابت خالص ترجمه‌شده که به‌نظر رقابت کامل مناسب‌تر است اما تعریف، به رقابت انحصاری نزدیک‌تر است. رقابت کامل ساختار بازاری است که در آن شرکت‌های کوچک متعددی با یکدیگر رقابت می‌کنند. عرضه و تقاضا تعیین‌کننده مقدار کالاهای تولید شده و قیمت بازار است. شرکت‌ها نمی‌توانند بر قیمت‌ها تأثیر بگذارند و کالاهای تولید شده توسط همه شرکت‌ها یکسان هستند.

۳. انحصار کامل
در چنین ساختار بازار انحصاری، یک شرکت واحد وجود دارد که عرضه را در کل بازار کنترل می‌کند. از آنجایی که هیچ جایگزینی وجود ندارد، شرکت مقدار عرضه را کاهش می‌دهد، قیمت را افزایش می‌دهد و سود قابل توجهی به دست می‌آورد.

۴. انحصار چندجانبه
در انحصار چند جانبه، چند شرکت کل بازار را کنترل می‌کنند. شرکت‌ها می‌توانند برای افزایش قیمت‌ها و کسب سود بیشتر با یکدیگر رقابت کنند یا همکاری کنند.

۵. انحصار خرید
مونوپسونی زمانی وجود دارد که فقط یک خریدار تقاضای کالاها را کنترل کند، در حالی که فروشندگان زیادی در بازار وجود دارند.

۶. انحصار چندجانبه خرید
انحصار چندجانبه خرید یا الیگوپسونی حاللتی است که در آن تعداد خریداران کم اما فروشندگان زیادی وجود داشته باشند. در چنین بازاری، بر خلاف انحصارطلبی، که فروشندگان بازار را کنترل می‌کنند، خریداران قدرت بیشتری نسبت به فروشندگان اعمال می‌کنند.

اقتصاد خرد و تفاوت‌های اقتصاد

کلاناقتصاد کلان بر شرایط اقتصادی کل تمرکز دارد که محیطی را که یک کسب‌وکار در آن فعالیت می‌کند تعیین می‌کند. اقتصاد خرد بر نیروهای اقتصادی متمرکز است که بر تصمیمات اتخاذ شده توسط مصرف‌کنندگان، شرکت‌ها و صنایع فردی تأثیر می‌گذارد.
اقتصاد خرد به الگوهای رفتاری کوچک‌ترین عوامل اقتصادی می‌پردازد که به طور مستقل تصمیم‌گیری می‌کنند. این نشان می‌دهد که چگونه تخصیص منابع، تولید کالاها، تعیین قیمت و غیره تحت تأثیر تصمیمات مستقل مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان و سایر عوامل اقتصادی قرار می‌گیرد. اقتصاد خرد فرآیند تصمیم‌گیری عوامل اقتصادی مختلف را تحت مفروضات رفتاری مختلف تجزیه و تحلیل می‌کند.
چند نمونه از موضوعات اقتصاد خرد عبارتند از مصرف‌کنندگان، خانوارها، شرکت‌های تولیدی، بازارهای محصولات و نهاده‌ها. اقتصاد خرد رفتار کوچک‌ترین واحدهای تصمیم‌گیری مستقل را مورد بحث قرار می‌دهد، اما همچنین تعاملات در حال رخ دادن بین عوامل اقتصادی مختلف را مورد بحث قرار می‌دهد.
اقتصاد کلان با متغیرهای کل پیش روی یک اقتصاد سر و کار دارد. تولید ناخالص ملی (GNP)، سطح اشتغال کل، سطح عمومی قیمت‌ها، نرخ رشد اقتصاد و غیره، نمونه‌های کمی از موضوعات اقتصاد کلان هستند. مباحث اقتصاد کلان کاملاً متمایز از مباحث اقتصاد خرد است.
به عنوان مثال، اقتصاد کلان نشان می‌دهد که چگونه سطوح تعادل درآمد و مصرف اقتصاد تعیین می‌شود، در حالی که اقتصاد خرد سطوح حداکثر مطلوبیت کالاهای مصرف‌کننده را تعیین می‌کند.
اقتصاد خرد در مورد تعیین قیمت نسبی کالاها و خدمات بحث می‌کند و اقتصاد کلان تعیین سطح عمومی قیمت در اقتصاد را مورد بحث قرار می‌دهد.
فرضیات دو شاخه اقتصاد البته متفاوت است. اقتصاد خرد وقتی قیمت یک کالا را توضیح می‌دهد، قیمت‌های کالاها و خدمات دیگر را ثابت نگه می‌دارد.
از سوی دیگر، اقتصاد کلان زمانی که تعیین سطح عمومی قیمت‌ها را توضیح می‌دهد، فرض می‌کند که قیمت‌های نسبی قبلاً تعیین شده است.
در برخی موارد، مرزهای اقتصاد خرد و اقتصاد کلان با هم تداخل دارند. به عنوان مثال، یکی از مبحث‌های اقتصاد خرد، تحلیل تعادل عمومی است که تعادل همزمان همه مصرف‌کنندگان و شرکت‌های تولیدی را نشان می‌دهد.
از سوی دیگر، اقتصاد کلان عوامل تعیین‌کننده و عملکرد بازار اوراق قرضه، بازار کار و غیره را به طور جداگانه تجزیه و تحلیل می‌کند.
در نهایت باید توجه داشت که مقادیر متغیرهای کلان اقتصادی با مجموع متغیرهای اقتصاد خرد برابری نمی‌کند.
اگر بتوان با افزودن متغیرهای اقتصاد خرد، متغیرهای کلان اقتصادی ایجاد کرد، مطالعه اقتصاد کلان ضروری و جالب نخواهد بود. با این حال، می‌توان ادعا کرد که این دو نوع متغیر کاملاً متمایز هستند. به عنوان مثال، مورد پرداخت‌های حواله‌ای را در نظر بگیرید که برنده یک جایزه قرعه‌کشی چهارصد دلاری است.
شکی نیست که درآمد افراد افزایش یافته است، اما درآمد ملی به دلیل افزایش درآمد آن شخص، افزایش نیافته است. به عبارت دیگر، درآمد ملی در این مورد منعکس‌کننده افزایش درآمد افراد نیست.
دو فرض کلیدی در تئوری اقتصادی شرکت‌ها وجود دارد که باید قبل از بررسی قیمت‌گذاری و تصمیم‌گیری خروجی در چهار نوع بازار بررسی شوند:
هدف اصلی شرکت، حداکثر کردن سود در کوتاه‌مدت است. با این حال، سودهای کوتاه‌مدت بالا ممکن است باعث ورود رقبای جدید شود تا بازار رقابتی‌تری را برای شرکت‌ها در اواخر دوره برنامه‌ریزی ایجاد کند. با این حال، ممکن است این مورد در رابطه با انحصاد چند جانبه و در بازه‌ای که افق زمانی معمولاً فراتر از کوتاه مدت است، صدق نکند.
در تجزیه و تحلیل پیگیری سود کوتاه‌مدت یک شرکت، نظریه اقتصادی شرکت چنین فرض می‌کند که مدیران باید به سه سوال اساسی بپردازند:

۱-آیا شرکت ما باید در این تجارت باشد؟ یعنی اصلاً باید این محصول خاص را بفروشد؟
۲-اگر چنین است، چقدر باید تولید کنیم؟ و،
۳-اگر بتوانیم قیمت را تعیین کنیم چه قیمتی باید بگیریم؟

آن شرکت‌هایی که در بازارهای کاملا رقابتی فعالیت می‌کنند نمی‌توانند قیمت خود را تعیین کنند. بنابراین، این سوال در مورد آنها صدق نمی‌کند.

سخن پایانی

اقتصاد خرد رفتار تصمیم‌گیرندگان فردی، شرکت‌ها و خانوارها را مطالعه می‌کند، در حالی که اقتصاد کلان به مطالعه مفاهیم کل، تورم، بیکاری، نرخ بهره، نرخ ارز و غیره می‌پردازد.
اقتصاددانانی که به اقتصاد خرد می‌پردازند، عملکرد بازارها و صنایع فردی و رفتار واحدهای تصمیم‌گیری فردی را تحلیل می‌کنند.