تورم به برجام و درآمد ارزی ارتباط ندارد، چه بسا درآمد ارزی سبب تورم بلندمدت شود
ممکن است تورم را کاملا کنترل کنیم. تورم به طور مستقیم ارتباطی به برجام و درآمد ارز خارجی ندارد. چه بسا که اتفاقا مهمترین عامل تورم در ۵۰ سال گذشته افزایش ذخایر بانک مرکزی بوده است. یعنی افزایش ذخایر ارزی دولت موجب تورم بلندمدت شده است؛ بنابراین اینکه ما فکر کنیم چون آمریکا از برجام خارج شده و ما تحریم هستیم به این دلیل است که تورم داریم خیر به این دلیل نیست. اما رانت و فساد میتواند موجب تورم بشود.
درباره تورم باید گفت که تورم بزرگترین معضل اقتصادی است. در هر اقتصادی اگر تورم وجود داشته باشد، نمیتوان به رشد اقتصادی توجه کرد، نمیتوان فقر را کاهش داد، نابرابریها افزایش خواهد یافت و متاسفانه پدیدههای اجتماعی نامطلوب رشد خواهد کرد. برای اینکه در اقتصاد و اجتماع موفق باشیم راهی جز کنترل تورم نداریم.
با تورم ۸.۵ درصدی، این بحث میان ناظران بالا گرفته است که فدرال رزرو چه اشتباهی مرتکب شده است؟ با این حال، فدرال رزرو آمریکا یک کار را درست انجام داده است: در ماه اوت سال ۲۰۲۰، فدرال رزرو خبر از یک تغییر اساسی در چگونگی تعیین نرخهای بهره داد. بانک مرکزی آمریکا روش دیرینه افزایش پیشگیرانه نرخهای بهره را برای مقابله با تورم کنار گذاشت. با اینکه این اقدام ضروری بود، اما کافی نبود.
گنجاندن ظرافتهای سیاستگذاری پولی در یک روایت شخصیت محور دشوار است. با این حال، کریستوفر لئونارد با کتاب پادشاهان پول بادآورده (The Lords of Easy Money) در این کار موفق شده است. در این کتاب نویسنده به صحبت آقای توماس هوئینگ، بانکدار رُک شهر کانزاس در سال ۲۰۱۰ میپردازد. هوئینگ تنها فرد با رای مخالف در جلسه سیاستگذاری کمیته بازار آزاد فدرال رزرو (FOMC) بود که در مقابل برنامه تسهیل مقداری (QE) ایستاد. کریستوفر لئونارد این اقتصاددان فروتن را به نقش اول داستان بدل میکند. داستانی که در آن به چگونگی تغییر ماهیت اقتصاد آمریکا توسط فدرال رزرو میپردازد.
برداشت از صندوق توسعه ملی از پایه پولی تامین میشود و تورمزا است. همچنین بخش دیگری از این مصوبات که به کاهش درآمد دولت میانجامد از جمله کاهش نرخ خوراک پتروشیمی ها تورمزا میباشد، چرا که کسری بودجه دولت در ایران از محل پایه پولی تامین میشود.
گفتگوی دکتر علی سعدوندی با پایگاه تحلیلی خبری رشد و توسعه
دولت با چاپ پول و تزریق ریال از سوی بانک مرکزی و افزایش نقدینگی، تورم را در کشور نهادینه کرده است و تا این موضوع حل نشود، مشکل سرمایه گذاری و رشد اقتصادی حل نخواهد شد. بدترین سال در تاریخ اقتصاد ایران، سال ۹۹ بود که باعث شد وضعیت امسال به مراتب رو به وخامت حرکت کند.
دکتر سعدوندی با اشاره به اینکه تورم را میشود مهار کرد و اگر اینگونه نبود ۱۸۰ کشور جهان در کنترل تورم موفق نبودند، خاطرنشان کرد: عراق و پاکستان میتوانند برای ما درس داشته باشند، امیدواریم اصلاحات در سیاستگذاری پولی ایجاد شود.
وی با اشاره به اینکه در اقتصاد، دولت میتواند نقش داشته باشد. اما باید میزان مداخلات دولت کم باشد و به درستی صورت گیرد افزود: وضعیت روسیه بعد از اعمال تحریم به مراتب بهتر از قبل از تحریم است. و این نشان دهنده عزم جدی در این کشور برای مهار تورم است.
گفتگوی دکتر علی سعدوندی با برنامه چشمانداز شبکه ایران کالا
دکتر علی سعدوندی در میزگرد چشمانداز تورم ۱۴۰۰ بیان کرد: تورم در دنیا پدیدهای منقرض شده است. برداشتی که مردم ما نسبت به تورم دارند در خیلی از کشورهای دنیا وجود ندارد و مردم آن کشورها اصلاً نمیدانند که تورم چیست.
از سال ۱۳۵۰ دولت وقت تصمیم گرفت درآمد ارزی حاصل از فروش نفت را در بودجه سالانه بیاورد و برای مصارف ریالی هزینه کند اما چون نمیتوانست به کارمندان و پیمانکاران ارز بدهد بانک مرکزی مکلف شد ارز را بخرد و ریال را به دولت تحویل دهد که این منجر به رشد پایه پولی و تورم مزمن پنجاه ساله شده است.
گفتگوی دکتر علی سعدوندی با برنامه چشمانداز شبکه ایران کالا
تورم چند ریشه دارد، اما ریشه اصلی یا به عبارت بهتر دلیل فوری تورم در ایران این است که مقدار پول در جامعه به سرعت در حال رشد است و هر زمان مردم از این موضوع اطلاع پیدا کنند که ارزش پول آنها در حال کاهش است، طبیعی است که تورم ایجاد شود. یعنی همزمانی انتظارات تورمی و رشد بالای نقدینگی موجب تورم میشود.
گفتگوی دکتر علی سعدوندی با پایگاه تحلیلی خبری رشد و توسعه
بودجه نویسی یکسری اصول دارد؛ اصل اول این است که دولت باید در زمینه درآمدها مقداری احتیاط کند و در زمینه هزینه صرفه جویی داشته باشد. متأسفانه در لایحه بودجه ۱۴۰۰ به هر دوی این اصول، به صورت معکوس عمل شده است. یعنی هزینهها به شدت افزایش پیدا کرده و برای درآمدها نیز احتیاط کافی صورت نگرفته است.
در اقتصاد مدرن منشأ پول از تسهیلات است؛ وقتی افراد تسهیلات جدید را در اختیار میگیرند، بکارگیری این تسهیلات تبدیل به پول میشود؛ حال اگر تسهیلات افزایش پیدا کند ولی به افزایش تولید منجر نشده و تسهیلات معوق شود، موجب رشد بیش از حد نقدینگی میشود؛ به عبارتی در این شرایط خلق پول نسبت به محو پول فزونی مییابد و در نهایت موجب رشد نقدینگی و تورم میشود. در این صورت میتوان نقدینگی را در حسابهای بانکی یا بخشهای مختلف اقتصاد به گردش درآورد. همچنین میتوان این نقدینگی را به بازار مسکن یا بورس هدایت کرد، ولی در نهایت وارد بازار کالا و خدمات میشود و تورم ایجاد میکند.
ما یک مسیر ۵۰ ساله را به اشتباه رفتهایم که در نهایت منجر شد به رونمایی از عملیات بازار باز که تصور میشد بتوانیم مسیر انحرافی ۵۰ ساله را متوقف کنیم و برویم به سمت کنترل جدی تورم، مانند خیلی از کشورهای دنیا.
ما در دهه ۴۰ شمسی بیشترین رشد اقتصادی و کمترین نرخ تورم را تجربه کردهایم. اگر نیازی نمیبینیم که درسهای نوین اقتصاد کلان را مرور یا از تجارب دیگران استفاده کنیم، میتوانیم از تجربههایی که خودمان داشتهایم، درس بگیریم. باتوجه به این مسئله ما بارها دیدهایم که اگر به سمت سیاستهایی برویم که تولید ناخالص ملی را افزایش میدهد، با اشتغالزایی مواجه میشویم و طبیعتا نرخ تورم کمتری خواهیم داشت. «جهش تولید» یکی از سیاستهای ضدتورمی بسیار موثر است.
با نگاهی به اقتصاد جهان میتوان دریافت که بیش از ۱۹۵ کشور جهان به خوبی توانستهاند که نرخ تورم را کنترل کنند. اکنون تنها ۵ تا ۶ کشور در جهان هستند که همچنان با تورم بالا و مشکل نرخ ارز مواجهاند و متأسفانه یکی از آنها ایران است. اما نسبت میان این کشورها نشان میدهد که تورم دیگر یک بیماری صعبالعلاج نیست و ایران نیز میتواند با اتخاذ چند سیاست اقتصادی به سمتی حرکت کند که نقدینگی و نرخ تورم مدیریت شود.
بهاعتقاد برخی کارشناسان اقتصادی، اجراییسازی طرح صندوق تثبیت بازار بورس و اوراق بهادار تهران با استفاده از یک درصد منابع صندوق توسعه ملی، موجب افزایش نقدینگی و رشد پایه پولی خواهد شد، و طبعا مردم را با مشکلات بزرگتری از معضلات جاری در بورس مواجه خواهد کرد.
علی سعدوندی از جمله اقتصاددانهایی است که با پیادهسازی این طرح مخالف است و اجرای آن را برای اقتصاد کشورمان مضر میداند.
امکان کاهش نرخ تورم به ۲ درصد با انتشار اوراق بدهی دولتی
در حال حاضر در دنیا به این نتیجه رسیدهاند که اغلب سیاستهای حمایتی ناکارآمد است و بهترین سیاست حمایتی، پرداخت مستقیم یارانه نقدی است. یعنی همه یارانهها را حذف کنید و در مقابل یارانه نقدی را به همه بدهید. اگر یارانه نقدی را به همه دهیم، میتوانیم معیشت تمام افراد را به سطحی برسانیم که تقریباً فقر غذایی و سرپناه نداشته باشیم.
تحلیلهایی که برخی کارشناسان درباره بورس ارائه میدهند بیش از آنکه واقعی باشد نتیجه تخیلات ذهنی آنهاست، ادعا شده بازار سرمایه محل دلالی یک و نیم میلیون نفر شده که کار مولدی انجام نمیدهند، در حالی که این آمار به هیچ وجه صحت ندارد، ضمن اینکه بازار سرمایه جای دلالی نیست بلکه محلی برای سرمایه گذاری سرمایهگذاران خرد تا کلان اقتصادی است و اینکه دلال تعریف دیگری دارد که به هیچ وجه زیبنده سرمایهگذار بورس نیست.
چرا بعد از ۴۰ سال تورم را حل نکردیم؟ فیات مانی چیست؟
متأسفانه در حالی که در کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان هم شاهد تورمهای تکرقمی و حتی زیر یک درصد هستیم تورم در ایران همچنان بهعنوان یک مشکل حاد وجود داشته این در حالی است که راهحلهای درمان این بیماری در کشور ما قابل اجرا است.
آمار رشد اقتصادی سال گذشته، با توجه به حقایق اقتصادی کشور، ظاهر شدن اثر تحریم ها و بحران کرونا در آخر سال که اقتصاد بسیاری از کشور ها را تحت تاثیر قرار داد آماری منفی نیست. اینکه رشد اقتصادی مثبت یک درصد است یا منفی شش دهم درصد، تفاوت زیادی ندارد تفاوت این است که ما در سال گذشته اقتصاد با ثباتی داشتیم، رشد نداشتیم اما سقوط قابل توجهی نیز نداشتیم. این را باید در کنار این قرار دهیم که رشد نفتی ما به شدت منفی بوده است.
بانک مرکزی روز سه شنبه ۶ سال ۱۳۹۹ خرداد طی بیانیهای هدف نرخ تورم خود را برای بازه زمانی یکساله، ۲۲ درصد با دامنه مثبت و منفی ۲ واحد درصد تعیین کرد. شبکه تلویزیونی ایران کالا، برای بررسی بیانیه بانک مرکزی، در برنامه چشمانداز اقتصاد، میزگردی غیرحضوری، با آقای دکتر علی سعدوندی (اقتصاددان) برگزار کرد.
مصاحبه دکتر علی سعدوندی با برنامه چشمانداز شبکه ایرانکالا
دکتر علی سعدوندی دکترای اقتصاد و استاد دانشگاه استرالیایی وولونگونگ، یکی از چهرههایی است که معتقد است؛ تصمیم به انتشار اوراق عاقلانهترین تصمیمی است که دولت در شرایط بحرانی فعلی با استفاده از آن میتواند هم نیازهای نقدینگی خود را بر طرف سازد و هم از افزایش پایه پولی و تورم در جامعه جلوگیری کند و آن را بخشی از فرآیند اصلاح پولی و بانکی کشور ارزیابی میکند.
دکتر علی سعدوندی در گفتوگو با ایسنا درباره چگونگی تحقق نرخ تورم هدف اعلام شده از بانک مرکزی، اظهار کرد: اگر بناست که نرخ تورم کنترل شود، باید تمام جامعه بر روی یک نرخ خاص به توافق برسند بنابراین، بخشی از سیاستگذاری پولی بانکهای مرکزی در دنیا این است که نرخ تورم هدف را اعلام کنند و سپس با رسیدن به آن نرخ، اعتبار لازم را کسب کنند؛ بدین جهت نرخ تورم اعلامی باید قابل دفاع باشد تا بانک مرکزی بتواند به آن نرخ برسد.