مهار تورم در ایران، به عنوان یک چالش مزمن اقتصادی، نیازمند اتخاذ رویکردی جامع و چندوجهی است که همزمان به ریشه‌های پولی و غیرپولی تورم توجه داشته باشد. با الهام از دیدگاه‌های اقتصاددانان نوبلیست و تجربیات موفق کشورهای دیگر، می‌توان مجموعه‌ای از راهکارهای سیاستی مشخص و عملی را برای مهار پایدار تورم در اقتصاد ایران پیشنهاد داد. اجرای موفق این راهکارها مستلزم هماهنگی، پیوستگی و عزم جدی در سطوح مختلف سیاست‌گذاری و اجرا است.

اصلاح سیاست های پولی و کنترل حجم پول

همان‌طور که میلتون فریدمن تاکید داشت، کنترل حجم پول یکی از اساسی‌ترین پیش‌شرط‌های مهار تورم است. در ایران، رشد بالای نقدینگی در دهه‌های اخیر، به عنوان یکی از عوامل اصلی تورم شناخته می‌شود. برای اصلاح سیاست‌های پولی، بانک مرکزی باید با استقلال کامل، هدف‌گذاری تورمی را به عنوان محور اصلی سیاست‌های خود قرار داده و با استفاده از ابزارهای مناسب، از جمله نرخ بهره، عملیات بازار باز و سپرده قانونی، به کنترل موثر حجم پول بپردازد. ضروری است که از چاپ پول بی‌رویه برای تامین کسری بودجه دولت و یا اعطای تسهیلات تکلیفی خودداری شود و انضباط پولی به عنوان یک اصل خدشه‌ناپذیر در دستور کار قرار گیرد.

کاهش کسری بودجه دولت و اصلاح نظام مالیاتی

کسری بودجه مزمن دولت، به ویژه ناشی از وابستگی شدید به درآمدهای نفتی و ناکارآمدی نظام مالیاتی، یکی دیگر از عوامل مهم تورم در ایران است. برای کاهش کسری بودجه، دولت باید از یک سو با انضباط مالی، هزینه‌های خود را کنترل و اولویت‌بندی نماید و از سوی دیگر، درآمدهای خود را از طریق اصلاح نظام مالیاتی، متنوع‌سازی منابع درآمدی و افزایش بهره‌وری اقتصادی، افزایش دهد. اصلاح نظام مالیاتی باید به گونه‌ای باشد که ضمن افزایش درآمدهای دولت، به تولید و سرمایه‌گذاری آسیب نرساند و عدالت مالیاتی را نیز تقویت کند.

اصلاح نظام بانکی و نظارت دقیق بر فعالیت بانک ها

نظام بانکی ناسالم و ناکارآمد، می‌تواند به بی‌انضباطی پولی و اعتباری دامن زده و به تورم منجر شود. اصلاح نظام بانکی شامل اقداماتی مانند افزایش سرمایه بانک‌ها، بهبود نسبت‌های کفایت سرمایه، مدیریت دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها، و تقویت نظارت بانک مرکزی بر فعالیت بانک‌ها است. نظارت دقیق بر خلق پول توسط بانک‌ها و جلوگیری از اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی، از جمله اقدامات ضروری برای کنترل تورم است.

مبارزه با فساد اداری و اقتصادی

فساد اداری و اقتصادی، با ایجاد رانت و انحصار، تخصیص ناکارآمد منابع، و تضعیف رقابت، می‌تواند به افزایش هزینه‌های تولید و توزیع و در نتیجه، افزایش قیمت‌ها و تورم منجر شود. مبارزه قاطع با فساد در تمامی سطوح و بخش‌ها، بهبود شفافیت و پاسخگویی، و تقویت حاکمیت قانون، از جمله اقدامات ضروری برای کاهش تورم و بهبود عملکرد اقتصادی است.

بهبود فضای کسب‌وکار و جذب سرمایه گذاری خارجی

بهبود فضای کسب‌وکار و رفع موانع تولید و سرمایه‌گذاری، می‌تواند به افزایش عرضه کالاها و خدمات، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید منجر شده و در نتیجه، به مهار تورم کمک کند. جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به ویژه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، می‌تواند با انتقال فناوری، دانش و سرمایه، ظرفیت تولید اقتصاد را افزایش داده و فشارهای تورمی را کاهش دهد. ایجاد ثبات اقتصادی و سیاسی، بهبود قوانین و مقررات کسب‌وکار، و تسهیل فرآیندهای اداری، از جمله عوامل مهم در بهبود فضای کسب‌وکار و جذب سرمایه‌گذاری خارجی هستند.

مدیریت انتظارات تورمی و ایجاد اعتماد در جامعه

همان‌طور که رابرت لوکاس بر آن تاکید داشت، انتظارات تورمی نقش مهمی در شکل‌گیری تورم ایفا می‌کنند. برای مهار تورم، لازم است که انتظارات تورمی را مدیریت کرده و اعتماد عمومی به سیاست‌های دولت و بانک مرکزی را افزایش داد. شفافیت در سیاست‌گذاری، اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع به مردم، و پایبندی دولت و بانک مرکزی به تعهدات خود، از جمله راهکارهای موثر برای مدیریت انتظارات تورمی و ایجاد اعتماد هستند.

 استفاده از ابزارهای نوین مالی برای کنترل تورم

در دنیای امروز، ابزارهای نوین مالی، مانند اوراق قرضه دولتی با نرخ سود شناور و ابزارهای مشتقه، می‌توانند به بانک مرکزی در کنترل تورم کمک کنند. استفاده از این ابزارها می‌تواند به جذب نقدینگی سرگردان، مدیریت انتظارات تورمی و کاهش فشار بر بازار ارز کمک کند. البته استفاده از این ابزارها نیازمند دانش و تخصص کافی و مدیریت ریسک دقیق است.

ضرورت اجرای هماهنگ و پیوسته سیاست‌ها

هیچ‌یک از راهکارهای پیشنهادی به تنهایی نمی‌تواند به طور کامل مشکل تورم در ایران را حل کند. مهار پایدار تورم نیازمند اجرای هماهنگ و پیوسته تمامی این سیاست‌ها در یک چارچوب منسجم و بلندمدت است. سیاست‌های پولی، مالی، تجاری، ارزی و ساختاری باید به گونه‌ای طراحی و اجرا شوند که مکمل یکدیگر بوده و در جهت دستیابی به هدف مشترک مهار تورم حرکت کنند. ناپیوستگی و تغییرات مکرر در سیاست‌ها، می‌تواند انتظارات تورمی را افزایش داده و اثربخشی سیاست‌ها را کاهش دهد.

 نقش مردم و بخش خصوصی در موفقیت سیاست‌های ضدتورمی

موفقیت سیاست‌های ضدتورمی تنها به اقدامات دولت و بانک مرکزی بستگی ندارد، بلکه نیازمند همکاری و مشارکت فعال مردم و بخش خصوصی نیز هست. مردم می‌توانند با مدیریت مصرف، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری عاقلانه، و عدم دامن زدن به انتظارات تورمی، به مهار تورم کمک کنند. بخش خصوصی نیز می‌تواند با افزایش بهره‌وری، نوآوری، سرمایه‌گذاری در تولید و ایجاد اشتغال، نقش مهمی در افزایش عرضه و کاهش فشارهای تورمی ایفا کند. ایجاد فضای اعتماد و همکاری بین دولت، بخش خصوصی و مردم، از جمله عوامل کلیدی در موفقیت سیاست‌های ضدتورمی است. با اتخاذ و اجرای این راهکارها، می‌توان امیدوار بود که اقتصاد ایران به تدریج از چالش تورم مزمن رهایی یافته و به سمت ثبات اقتصادی و رونق پایدار حرکت کند. البته مسیر مهار تورم مسیری طولانی و پر فراز و نشیب است و نیازمند صبر، حوصله، و عزم راسخ تمامی ارکان جامعه است.