آسیب‌های نظام چند نرخی ارز

تحلیل آسیب‌های نظام چند نرخی ارز

دکتر علی سعدوندی استاد مدیریت ریسک مالی و اقتصاد کلان در صحبت با ایبِنا با بیان اینکه اصلی ترین مشکلی که نظام چندنرخی ارز ایجاد کرده، رانت‌پاشی است، اظهار کرد: چند نرخی بودن ارز در اقتصاد به ایجاد رانت برای افراد خاص خواهد انجامید و هرچقدر هم تفاوت نرخ‌ها بیشتر شود متاسفانه این رانت زیاد خواهد شد و منجر به فساد بیشتر می‌شود.

بیشتر بخوانید: آموزش فارکس

کسب رانت ریالی عظیم از ارز چند نرخی

این استاد اقتصاد گفت: برخی اوقات رانت ارز چندنرخی در نهایت روی قیمت بازار آزاد هم تاثیر خواهد گذاشت؛ یعنی مثلا دلار ۴۲۰۰ تومان تقدیم افراد می‌شود و آنها نیز آن را به نحوی تبدیل به کالا کرده و وارد کشور می‌کنند؛ اما در بازار با قیمت میانگین ارز دولتی و آزاد یا حتی با ارز بازار آزاد به فروش می‌رسد.
وی با اشاره به اینکه رانت ریالی عظیمی از ارز چند نرخی کسب می‌گردد گفت: بی‌شک افرادی که این رانت به دستشان می‌رسید. بخشی از آن را از کشور خارج کرده که در این شرایط متاسفانه قیمت ارز بازار آزاد هم افزایش یافته و شرایط بدی به وجود خواهد آمد که حجم فساد زیاد و سیستم را کاملا نامتعادل و ناپایدار خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: آموزش بورس

پکیج اقتصاد کلان

برای آشنایی با مفاهیم تورم، تولید ناخالص داخلی (GDP)، اشتغال و نرخ بیکاری، منحنی فیلیپس، مدل ماندل-فلیمینگ، رژیم‌های نرخ بهره، بدهی دولت و کسری بودجه با کلیک روی دکمه زیر از ۱۰% تخفیف بیشتر برای ثبت‌نام استفاده کنید.

معضلات ارز چندنرخی

دکتر سعدوندی با تاکید براین موضوع که در حذف نظام چند نرخی ارز نباید شک کرد، گفت: بر خلاف تصوری که به شکل گرفته این کار اصلا سخت و پیچیده نبوده و می‌توان به آسانی مشکل ارز چند نرخی را حل کرد.
وی معتقد است: ارز چند نرخی باعث می‌شود نرخ ارز بازار آزاد بیش‌جهش ^[1] پیدا کند که در این صورت با مشکلاتی مواجه می‌شویم. انتظارات تورمی ^[2] در اقتصاد ایران براساس نرخ بازار آزاد تنظیم شده، بنابراین وقتی ارز چندنرخی شود درواقع منابع دولتی را در اختیار ارز با قیمت پایین‌تر قرار داده‌ایم و این سبب می‌شود به جای اینکه قیمت ارز، یک نرخ میانگین مثلا پانزده هزار تومانی باشد، نرخ ۴۲۰۰ تومانی، نرخ نیما و نرخ بازار آزاد که حدود ۲۵ هزار تومان است را داشته باشیم. به طور قطع این موضوع به بازار سیگنال شده و موجب انتظارات تورمی می‌شود. در شرایطی که نقدینگی در حال رشد است، این انتظارات تورمی به راحتی تبدیل به تورم می‌شود.

بیشتر بخوانید: آموزش اقتصاد

راه اصلاح نظام چندنرخی ارز

وی اشاه کرد به راه اصلاح نظام چندنرخی ارز و مشکلی که در این میان است، اظهار کرد: دولت ارز را با نرخ‌های کمتر به بانک مرکزی می‌فروشد و بانک مرکزی براساس آن پایه پولی ایجاد می‌کند که اگر نرخ تسعیر یعنی آن نرخی که با آن پایه پولی ایجاد کرده زیاد شود، باعث می‌شود ما از طرف دیگری تورم را حس کنیم، یعنی پایه پولی بیشتر رشد کند. بنابراین اگر بخواهیم نظام چند نرخی ارز را به نظام تک‌نرخی تبدیل کنیم فقط نظام تک نرخی کافی نیست بلکه حتی می‌تواند وضعیت را بدتر کند.

بیشتر بخوانید: روش های سرمایه گذاری

راهکار مکمل اصلاح نظام چندنرخی ارز

این اقتصاددان در ادامه افزود: در نتیجه نیاز به راهکار مکملی هم خواهیم داشت و آن تفکیک بودجه ارزی از ریالی است. به این معنی که ارتباط ارزی دولت با بانک مرکزی باید قطع و به میزانی که دولت درآمد ارزی پیدا کرده نباید پایه پولی ایجاد شود. این نظامی است که در دیگر کشورهای دنیا نیز برقرار است، اما متاسفانه در کشور ما از دهه ۱۳۴۰ بودجه ارزی از ریالی تفکیک نشده است و از زمانی که تورم در این کشور پایدار شد بودجه ارزی و ریالی با هم ترکیبی شدند و درآمد حاصل از فروش ثروت صرف ایجاد تورم از طریق افزایش پایه پولی شد.

بیشتر بخوانید: چارلی مانگر

دکتر سعدوندی در پایان گفت: اگر هردو اتفاق یعنی شکل‌گیری نظام تک‌نرخی ارز و تفکیک بودجه ارزی از ریالی به طور همزمان شکل بگیرد، ثمرات آن برای اقتصاد ایران باورنکردنی خواهد بود؛ در این صورت هم شاهد رشد اقتصادی هستیم و هم نرخ تورم به سرعت کاهش پیدا می‌کند و در نهایت نرخ ارز به ثبات واقعی می‌رسد.

بیشتر بخوانید: مشاوره سرمایه گذاری

^[1] ^{Overshooting (Investopedia)}

^[2] ^{Inflation Expectations (Brookings)}

بیشتر بخوانید: اختیار در سود

پکیج اقتصاد خرد

برای آشنایی با سرفصل‌های چگونگی کارکرد بازار، بازارها و رفاه اقتصادی، اقتصاد بخش عمومی، اقتصاد بازار کار و رفتار بنگاه و سازماندهی صنعتی – Industrial Organization با کلیک روی دکمه زیر از ۱۰% تخفیف بیشتر برای ثبت‌نام استفاده کنید.