بورس کالا و بورس انرژی

بازار بورس کالا در ایران

در بازارهای بورس کالای ایران، کالاهای متفاوتی خرید و فروش می‌شود. در این بازار کالاهای اساسی مانند برنج، پنبه، انواع فلزات و گندم معامله می‌شوند. علاقه‌مندان می‌توانند با گذراندن دوره مدیریت ریسک و آشنایی با اصول مدیریت ریسک مالی، دارایی‌های پایه و ویژگی ابزارهای مشتقه مختلف استفاده بهتری از قراردادهای موجود در این بورس کنند.

بیشتر بخوانید: بورس چیست؟

بازار بورس کالا چیست؟

هنگام خرید در بازار سنتی کالا، مشکلاتی شامل نوسان قیمت، انحصار در قیمت‌گذاری، عدم نظارت نهادهای مسئول بر قیمت و اصالت کالای موردنظر روبه‌رو هستیم. همه این موارد باعث شده است که شرکت‌ها برای کاهش ریسک تهیه و تامین مواد موردنیاز به بورس کالا مراجعه کنند. در نتیجه افراد با ریسک کمتر کالاهای موردنیازشان را خریداری می‌کنند.
بورس کالا یک ساختار سازمان‌یافته است که کالاهای مشخصی در یک بستر معامله می‌شوند. محصولات کشاورزی، کانی‌های فلزی، محصولات شیمیایی و پتروشیمی و همین‌طور محصولات بازار فرعی و بازار مشتقه از جمله مواردی هستند که در انواع بازارهای بورس کالای ایران خرید و فروش می‌شوند. همچنین در این بازار، کارگزاران به‌عنوان رابط بین عرضه‌کنندگان و متقاضیان عمل می‌کنند تا معامله بر اساس قیمت روز محصول و همچنین با تضمین اصالت کالا انجام شود.

بیشتر بخوانید: سهام چیست؟

تاریخچه بورس کالای ایران

بورس فلزات نخستین بورس کالای ایران در شهریور ماه سال ۱۳۸۲ بود که پس از یک سال فعالیت و با اضافه شدن محصولات کشاورزی به آن به بورس کالا تغییر نام داد. راه‌اندازی بورس کالا بر عهده‌ی شورای عالی بورس بود. درواقع، این شورا در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه، اقدام به راه‌اندازی بورس کالای ایران کرد.

مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱ آذر ۱۳۸۴ قانونی تصویب کرد که دو بازار بورس کالای فلزات و کشاورزی با یکدیگر ادغام شوند. سرانجام بعد از انجام مراحل قانونی و پذیره‌نویسی‌های لازم در مهر ۱۳۸۶ بازار بورس کالای ایران رسماً فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار از زیرمجموعه‌های سازمان بورس اوراق بهادار است و فعالیت‌های آن توسط تحت نظر این سازمان است.

بیشتر بخوانید: عرضه اولیه چیست؟

اهداف تاسیس بازار بورس کالای ایران

خرید کالاهای اساسی در بازارهای سنتی همواره با معضلاتی روبه‌رو بوده است. هدف از تشکیل انواع بازار بورس کالا رفع مشکلات رایج بازار سنتی بود تا تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بتوانند در یک محیط امن و تحت‌نظارت کارشناسان حرفه‌ای با یکدیگر همکاری داشته باشند؛ بنابراین هدف اصلی این مدل بازار بورس در ایران، ایجاد یک فضای امن و مطمئن با کنار زدن محدودیت‌ها و نقاط ضعف بازار سنتی بود.
در این بازار، هر دو طرف معامله موظف به انجام تعهدات خود هستند. این پایبند بودن به معامله و شفاف‌سازی قیمت کالاهای اساسی باعث کنار زدن واسطه‌ها شده است. همه این موارد به کنترل بازار و کاهش ریسک خرید محصول در بازار سنتی کمک می‌کند. همه این موارد در کنار انجام معاملات سالم از اهداف بورس کالای ایران هستند.

بورس انرژی

شرکت بورس انرژی در سال ۱۳۹۱ با هدف ایجاد یک بازار شفاف و کارا ^[1] با نقدپذیری و با قابلیت رقابت توسط اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی و بین‌المللی برای تسهیل خرید و فروش حامل‌های انرژی ^[2] ثبت و تاسیس شد. منظور از حامل‌های انرژی در واقع کالاهایی با قدرت انتقال انرژی مانند نفت، گاز و برق است که در انواع بازار بورس ایران به‌صورت کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا به فروش می‌رسند.
سرمایه­‌گذاران با معامله در این بازار تازه‌تاسیس توانسته‌اند مزایا و منافع فراوانی کسب کنند؛ زیرا این بازار یک سیستم جدید برای دسترسی آسان‌تر و منصفانه‌­تر به کالاهای حامل انرژی است. فعالیت و معامله در انواع بازارهای بورس حامل‌های انرژی، به آشنایی با بورس انرژی و نحوه معامله و اهداف آن نیاز دارد.

بورس انرژی چیست و با چه هدفی ایجاد شد؟

بورس انرژی در حقیقت یک بورس کالاست که محیط لازم برای خرید و فروش حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مربوط به این کالاها را فراهم کرده است. کلیه معاملات و خرید و فروش‌های حامل‌های انرژی از سال ۱۳۹۱ تاکنون در بازار چهارم بورس به نام بورس انرژی و عمدتاً به‌صورت اینترنتی انجام می‌شود. حامل‌های انرژی شامل گاز، بنزین، نفت، برق و زغال‌سنگ است که امکان انتقال انرژی را به‌صورت شیمیایی یا الکتریکی فراهم می‌کنند.
باتوجه‌به نقش پررنگ این کالاها در رشد اقتصادی و توسعه کشور، باید بازاری وجود داشته ­باشد تا شفاف‌سازی قیمت‌ها و عرضه عادلانه محصولات به‌وضوح در آن انجام شود؛ بنابراین در سال ۱۳۸۶ ایده اولیه تأسیس شرکت بورس حامل‌های انرژی برای خرید و فروش‌ نفت میان وزارت‌خانه نفت و بخش‌های مختلف اقتصاد کشور شکل گرفت. پس از آن برای اولین بار شاهد ورود معاملات مرتبط با فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی به بازار بورس بودیم. سپس نیاز به حضور صنعت برق کشور در این بازار احساس شد که پس از به وجود آمدن زیرساخت‌های مربوطه برای اولین بار بورس برق، حضور خود را در بورس انرژی اعلام کرد.

اهداف ایجاد بازار بورس انرژی در ایران شامل موارد زیر است:

1- ارتقاء جایگاه و کارکردهای بورس انرژی برای ذینفعان
2- بکارگیری رویه‌های موثر برای حفظ سلامت بازار و صیانت از حقوق ذینفعان
3- طراحی ابزارها و محصولات جدید با توجه به نیازهای ذینفعان و اقتضائات محیطی
4- تجهیز بهینه منابع فیزیکی و توسعه مستمر سرمایه‌های انسانی
5- ارزش‌آفرینی و تامین منافع سهامداران
6- تعامل و همکاری موثر با نهادهای فعال در بازارهای مالی

در نتیجه اقدامات لازم برای راه‌اندازی بورس نفت و برق از سال ۱۳۹۰ آغاز شد و با تأسیس شرکت بورس انرژی ظرف مدت یک سال به نتیجه رسید. این شرکت در سال ۱۳۹۱ در اداره ثبت شرکت‌ها و مؤسسات غیرتجاری ثبت شد و شروع به فعالیت کرد.

بیشتر بخوانید: حاشیه سود عملیاتی

جمع بندی

در این مقاله به بررسی بورس کالا و بورس انرژی پرداختیم. همه افراد با هر شغل و هر میزان درآمد یا سرمایه‌ای می­‌توانند با گذراندن دوره سرمایه‌ گذاری و دوره  تحلیل بنیادی عملکرد بهتری در بازارهای بورس ایران داشته باشند. کلینیک اقتصاد کامل‌ترین و به‌روزترین دوره‌های تحلیل بنیادی سهام و ثروت آفرینی را برای تمام فارسی زبانان در دنیا ارائه کرده است. با شرکت در این دوره‌های آموزشی می‌توانید دانش و توانمندی خود را افزایش دهید.

سوالات متداول

منابع

^{[1]   Efficient Market Hypothesis (Investopedia)}

^{[2]   Energy Carrier (Wikipedia)}