آموزش اقتصاد

علم تخصیص منابع در راه تحقق اهداف بشریت

اقتصاد چیست؟

در حدود شش هزار سال پیش، ساکنان جلگه‌های بین‌النهرین کنار رودهای دجله و فرات می‌زیستند. ابتدا هر خانواده خودش گندم می‌کاشت، نان می‌پخت و ابزارهای زندگی را می‌ساخت؛ اما خیلی زود پی بردند که برخی در کشاورزی یا سفالگری ماهرترند و بعضی دیگر دامپروری را بهتر بلدند.

در یکی از همین روستاها، مردی به نام سین‌لاک، دستانش در ساخت کوزه و کاسه جادویی بود. مردم روستا برای داشتن ظروف او، حاضر بودند بخشی از محصولات مزرعه‌شان را بدهند. سین‌لاک هم با لبخند کوزه می‌داد و گندم و سبزی می‌گرفت؛ و اینگونه دادوستد، یا همان «مبادله»، میان اهالی رواج یافت و هرکسی در هنر و کار خودش استاد شد.

اما همیشه معامله اینقدر ساده نبود. گاهی کشاورز به کوزه نیاز داشت اما کوزه‌گر در آن لحظه به گندم احتیاج نداشت. مردم به تدریج راهی یافتند: انتخاب چیزهایی مانند دانه‌های ویژه یا نقره به عنوان پول؛ چیزی که همه با رغبت می‌پذیرفتند و در همه معاملات کارآمد بود. این نوآوری مبادله را آسان‌تر، تجارت را گسترده‌تر و مهارت‌ها را تخصصی‌تر کرد.

اقتصاد همین است! داستان تلاش انسان‌ها برای تقسیم هوشمندانه داشته‌ها، رفع نیازهای همدیگر و به حرکت انداختن چرخ زندگی؛ اینکه چگونه با خلاقیت، گفت‌وگو و استفاده از ابزارهایی مانند پول یا قرارداد، مسیری مشترک برای رشد و شکوفایی می‌سازند. اقتصاد، ماجرای همکاری، انتخاب و امید انسان است؛ قصه‌ای بی‌پایان که هر روز در جای‌جای جهان ادامه دارد

اقتصاد (Economics) ^[1] یکی از علوم اجتماعی است که بر تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات تمرکز دارد و انتخاب‌هایی را که افراد، کسب‌وکارها، دولت‌ها و ملت‌ها برای تخصیص منابع محدود انجام می‌دهند، تجزیه‌وتحلیل می‌کند.

بیشتر بخوانید:  تاریخچه پول: از تبادل کالا تا بیت کوین، سفری در تاریخ اقتصاد

درک اقتصاد

اگر لحظه‌ای به زندگی روزمره خود فکر کنیم، متوجه می‌شویم که همواره در انتخاب و تصمیم‌گیری هستیم: آیا امسال گوشی جدید بخریم یا به سفر برویم؟ اگر امروز کار کنیم، فردا وقت کافی برای استراحت خواهیم داشت؟ این انتخاب‌ها از جایی ناشی می‌شود که منابع ما – مثل وقت، پول و انرژی – محدود است، ولی خواسته‌هایمان به نوعی بی پایان. دقیقا همین موضوع، نقطه آغاز تفکر اقتصادی است.

اقتصاد علمی است که بررسی می‌کند انسان‌ها و جوامع، در مواجهه با خواسته‌های نامحدود و منابع محدود، چگونه تصمیم می‌گیرند و چطور این منابع را برای تولید کالا و خدمات، توزیع میان افراد و مصرف به بهترین شکل تخصیص می‌دهند. اقتصاددانان با تحلیل این فرایندها تلاش می‌کنند الگوها و قوانین بنیادینی بیابند که بتوان با کمک آنها، به شرایط عادلانه‌تر، کارآمدتر و پربارتری دست یافت.

مطالعه علم اقتصاد به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شود: اقتصاد خرد و اقتصاد کلان. اقتصاد خرد بر رفتار و انتخاب‌های افراد، خانواده‌ها و کسب‌وکارها تمرکز دارد. پرسش‌هایی مانند اینکه چرا افراد کالایی را به کالای دیگر ترجیح می‌دهند یا شرکت‌ها چگونه قیمت‌گذاری می‌کنند، در حوزه اقتصاد خرد قرار می‌گیرد. در مقابل، اقتصاد کلان به مسائل وسیع‌تری مانند رشد اقتصادی کشور، سطح بیکاری، نرخ تورم و سیاست‌های پولی و مالی دولت‌ها می‌پردازد؛ یعنی اقتصاد را در مقیاس بزرگ و کلی تحلیل می‌کند.

جالب است بدانیم که ریشه‌های اندیشه اقتصادی به قرون دور بازمی‌گردد. یکی از نخستین کسانی که در ثبت و تحلیل مفهوم اقتصاد نقش داشته، هِزیود شاعر و کشاورز یونانی است که در قرن هشتم پیش از میلاد می‌زیست. هزیود متوجه شد که کمبود (scarcity) در زندگی اجتناب‌ناپذیر است و برای غلبه بر آن، باید منابعی مانند کار، مواد و زمان، به طور مؤثر و عقلانی اختصاص یابد. او در آثار خود بر ضرورت نظم و کارآمدی در تقسیم امکانات زندگی تأکید داشت؛ دیدگاهی که امروز نیز جوهره بسیاری از تحلیل‌های اقتصادی است.

با این حال، انفجار عظیمی که منجر به شکل‌گیری علم اقتصاد مدرن شد، انتشار کتاب «تحقیقی در باب ماهیت و علل ثروت ملل» توسط آدام اسمیت در سال ۱۷۷۶ بود. این کتاب کلاسیک، اقتصاد را به عنوان یک علم مستقل معرفی کرد و بنیان‌گذار بسیاری از مفاهیم رایج امروزی، از جمله بازار آزاد، تقسیم کار و نقش دیده‌بان نامرئی بازار بود. اسمیت با نگاه تیزبینانه خود نشان داد ثروت ملل چگونه خلق می‌شود و چه عواملی آن را افزایش یا کاهش می‌دهد. آثار او هنوز هم در اولین درس‌های اقتصاد تدریس می‌شود و مبنای بحث‌های اساسی این حوزه است.

به طور خلاصه، آموزش اقتصاد به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چگونه می‌توان با منابع محدود، بیشترین رضایت، رفاه و کارایی را ایجاد کرد؛ هم در سطح فردی و هم در مقیاس ملی و جهانی. فهم عمیق‌تر این قواعد و نظریات اقتصادی ما را در تصمیم‌گیری بهتر در دنیای پیچیده امروز یاری می‌کند – و این آغاز یک سفر علمی جذاب است، سفری که با پرسش و جست‌وجو درباره‌ی ماهیت انتخاب، شروع می‌شود و هیچ‌گاه به پایان نمی‌رسد.

اقتصاد خرد

اقتصاد خرد یا Microeconomics به بررسی رفتار و تصمیمات اقتصادی واحدهای کوچک‌تر، مانند افراد، خانوارها و بنگاه‌ها می‌پردازد. این شاخه از اقتصاد تلاش می‌کند بفهمد که چگونه مصرف‌کنندگان با منابع و درآمد محدود خود، انتخاب می‌کنند چه کالاها و خدماتی را بخرند و چگونه شرکت‌ها تصمیم می‌گیرند چه مقدار کالا یا خدمات تولید کنند و با چه قیمتی آن‌ها را عرضه نمایند. به عبارتی، اقتصاد خرد می‌پرسد: اگر قیمت پیتزا دو برابر شود، چند نفر باز هم پیتزا می‌خرند؟ یا اگر هزینه ساخت یک گوشی کاهش یابد، شرکت سازنده چه واکنشی نشان می‌دهد؟

یکی از مهمترین موضوعات در اقتصاد خرد، مفهوم عرضه و تقاضاست. این دو نیرو تعیین‌کننده اصلی قیمت‌ها در بازار هستند. اگر تقاضا برای یک کالا مثل طلا یا گندم افزایش یابد و عرضه ثابت بماند، قیمت بالا می‌رود؛ اما اگر شرکت‌ها بتوانند تولید را افزایش دهند، ممکن است قیمت‌ها کنترل شوند. اقتصاد خرد با ابزارهای تحلیلی خاص (مانند کشش قیمتی، هزینه‌ نهایی، و تعادل بازار) توضیح می‌دهد چه چیزی باعث تغییر قیمت‌ها و مقدار مبادلات می‌شود.

همچنین اقتصاد خرد به بررسی ارزش‌گذاری کالاها هم می‌پردازد؛ یعنی چرا یک لوح فشرده موسیقی کمتر از یک شام رستورانی ارزش دارد، یا چرا آبِ بطری شده گران‌تر از ارزش واقعی آب در طبیعت به فروش می‌رسد. در این زمینه، مفاهیمی مانند مطلوبیت (Utility) و ترجیحات فردی نقش کلیدی ایفا می‌کنند: هر فرد ارزش متفاوتی برای کالاها قائل است و با توجه به ترجیحات، درآمد و قیمت‌ها تصمیم به خرید می‌گیرد. اقتصاددانان حتی برای اندازه‌گیری این رفتارها، مدل‌های ریاضی و نظریه بازی‌ها را توسعه داده‌اند.

همچنین، اقتصاد خرد نقش مهمی در تحلیل نحوه مدیریت ریسک و نااطمینانی ایفا می‌کند. افراد و شرکت‌ها همیشه با آینده‌ای نامشخص مواجه‌اند: ممکن است قیمت‌ها تغییر کند، تقاضا کاهش یابد یا فناوری جدیدی بازار را دگرگون نماید. تصمیم‌گیری در مواجهه با این نااطمینانی‌ها، موضوعی جذاب برای اقتصاد خرد است. برای مثال، بیمه‌ها، قراردادهای آتی (مانند قراردادهای آتی طلا) یا انتخاب‌های سرمایه‌گذاری، همگی نمونه‌هایی از واکنش به ریسک هستند. این تحلیل‌ها باعث می‌شوند که کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان بتوانند تصمیم‌های هوشمندانه‌تری بگیرند و منابع خود را به شکلی بهتر تخصیص دهند.

دوره «اقتصاد خرد» کلینیک اقتصاد، فرصتی استثنایی برای یادگیری اصول بنیادین تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، رفتار بازارها و تحلیل اقتصادی را در هر زمان و هر مکان در اختیار شما قرار می‌دهد. با دسترسی دائمی به محتوای آموزشی جامع و کاربردی، می‌توانید مفاهیم مهم اقتصاد خرد را به شیوه‌ای منظم و حرفه‌ای فرا بگیرید. این دوره، انتخابی مطمئن برای علاقه‌مندان به دانش اقتصاد و تحلیل بازار است.کلیک کنید.

اقتصاد کلان

اقتصاد کلان یا Macroeconomics به بررسی رفتار و عملکرد اقتصاد به‌عنوان یک کل می‌پردازد؛ به بیان ساده‌تر، اقتصاد کلان همانند نگاه از بالای کوه به تمام شهر است، نه تمرکز بر زندگی هر خانواده یا بنگاه منفرد. اقتصاددانان کلان سعی می‌کنند به پرسش‌هایی بسیار مهم پاسخ دهند: چرا گاهی اقتصاد کشورها رشد می‌کند و گاهی رکود ایجاد می‌شود؟ چرا برخی کشورها ثروتمند و برخی دیگر فقیر باقی می‌مانند؟ و یا چگونه می‌توان با سیاست‌های اقتصادی جلوی بحران‌های اقتصادی، بیکاری یا تورم شدید را گرفت؟

یکی از محورهای محوری اقتصاد کلان، مفاهیمی چون تولید ناخالص داخلی (GDP)، نرخ رشد اقتصادی، نرخ بیکاری و تورم است. برای مثال، تولید ناخالص داخلی معیاری است از تمامی کالاها و خدمات نهایی‌ای که در یک کشور طی دوره‌ای معین (مثلاً یک سال) تولید می‌شود و اغلب به عنوان «سلامت» یا «قدرت اقتصادی» کشورها شناخته می‌شود. رکود بزرگ اقتصادی دهه ۱۹۳۰، نمونه‌ای تاریخی است که در آن تولید ناخالص داخلی آمریکا حدود ۳۰ درصد کاهش یافت و نرخ بیکاری به بالای ۲۵ درصد رسید. همین رخداد باعث شد نیاز به تحلیل کلان اقتصادی کاملاً احساس شود.

اقتصاد کلان نه تنها عملکرد داخلی اقتصادها، بلکه تعامل آنان با دیگر کشورها را نیز تحلیل می‌کند. تجارت خارجی، تراز پرداخت‌ها، نوسان ارزی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی محورهای مورد مطالعه اقتصاد کلان محسوب می‌شوند. مثلاً وقتی نرخ بهره آمریکا افزایش یابد، میلیاردها دلار سرمایه ممکن است از کشورهایی با اقتصادهای نوظهور خارج شده و به ایالات متحده بازگردد، و باعث نوسان ارزش ارزهای ملی در سراسر جهان شود. یا بحران مالی آسیا در ۱۹۹۷، نقطه عطفی بود که نشان داد یک مشکل در گوشه‌ای از جهان چگونه می‌تواند کل اقتصاد جهانی را کُند کند.

از ابزارهای مهم مدیریت اقتصاد کلان، سیاست پولی و مالی است. دولت‌ها و بانک‌های مرکزی با تغییر نرخ بهره، کنترل تزریق یا جمع‌آوری پول، و تنظیم مالیات‌ها و هزینه‌های عمومی تلاش می‌کنند با تورم، رکود، یا رونق اقتصادی مقابله کنند. به‌عنوان مثال، بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۸، بانک مرکزی ایالات متحده سیاست نرخ بهره صفر درصد و برنامه‌های خرید دارایی را اجرا کرد تا اقتصاد دوباره رونق بگیرد؛ سیاست‌هایی که امروزه در بسیاری از اقتصادهای پیشرفته الهام‌بخش است.

دوره «اقتصاد کلان» کلینیک اقتصاد، با تکیه بر معتبرترین استانداردهای آکادمیک جهانی، به شما بینش عمیق و علمی درباره رفتار اقتصاد کلان و تحلیل سیاست‌های کلان اقتصادی ارائه می‌دهد. محتوای این دوره به گونه‌ای طراحی شده که مفاهیم پیچیده اقتصاد کلان را به صورتی منظم، کاربردی و قابل فهم آموزش دهد. اگر به دنبال تسلط بر روندهای کلان اقتصادی و درک بهتر تحولات بازار هستید، این دوره یک انتخاب حرفه‌ای و مطمئن است. کلیک کنید.

در نهایت، اقتصاد کلان بدون شاخص‌ها و مدل‌های دقیق قابل تحلیل نیست. شاخص‌هایی همچون شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)، نرخ بیکاری، یا منحنی فلیپس (پیوند بین تورم و بیکاری) ابزارهایی هستند که پژوهشگران و سیاست‌گذاران به کمک آن‌ها مسیر آینده را ترسیم می‌کنند و حتی بحران‌های بالقوه را پیش‌بینی می‌کنند. برای نمونه، تحلیل منحنی فلیپس در دهه ۱۹۷۰ منجر به کشف پدیده رکود تورمی (stagflation) شد که پیش‌تر تصوری از وقوع همزمان تورم بالا و بیکاری زیاد وجود نداشت. امروزه مدل‌های کلان اقتصادی به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در تدوین سیاست‌های هوشمند کمک می‌کنند تا اقتصاد را در مسیر رشد پایدار و تعادل قرار دهند.

آموزش اقتصاد نقش یک اقتصاددان

نقش اقتصاددان در جامعه، شناسایی و تحلیل رابطه میان منابع محدود و تولید یا بازده یک کشور است. آن‌ها می‌کوشند بفهمند چگونه ارزش‌آفرینی صورت می‌گیرد و سیاست‌ها یا تصمیمات مختلف چه تأثیری بر بهره‌برداری از منابع می‌گذارند. در عمل، اقتصاددان‌ها با جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل روندهای گذشته و ساخت مدل‌های علمی، به دولت‌ها و شرکت‌ها کمک می‌کنند تا مسیر بهینه را برای بهره‌وری، رشد و رفاه عمومی انتخاب کنند.

نظرات و تحلیل‌های اقتصاددانان در عرصه سیاست‌گذاری تأثیر بسزایی دارند. آن‌ها اغلب داده‌هایی مانند تولید ناخالص داخلی (GDP)، نرخ بیکاری، تورم (CPI) و دیگر شاخص‌های کلیدی را بررسی می‌کنند تا بتوانند روندهای اقتصادی را شناسایی یا وضعیت آینده را پیش‌بینی کنند. نتیجه این تجزیه‌وتحلیل‌ها می‌تواند شکل‌دهنده‌ی سیاست‌هایی مثل تعیین نرخ بهره، اصلاح قوانین مالیاتی، تدوین برنامه‌های اشتغال یا امضای توافق‌نامه‌های تجاری بین‌المللی باشد؛ حتی راهبردهای شرکت‌های بزرگ نیز تحت تأثیر مشاوره اقتصادی قرار می‌گیرد.

اقتصاددانان در نهادهای مختلف مشغول به کار هستند: طبق گزارش اداره آمار کار ایالات متحده، بیش از یک‌سوم آن‌ها برای آژانس‌های فدرال یا ایالتی خدمت می‌کنند. گروهی دیگر در مراکز پژوهشی، دانشگاه‌ها یا اتاق‌های فکر به کار گرفته می‌شوند و نقش مؤثری در آموزش و پژوهش دارند. بخشی نیز با نقش مشاور و تحلیل‌گر، راهبردهای اقتصادی شرکت‌ها، بانک‌ها، یا سازمان‌های بین‌المللی را شکل می‌دهند. این شغل، ترکیبی از علم، تحلیل داده و بینش عمیق برای تصمیم‌گیری در دنیایی پیچیده است.

شاخص‌های اقتصادی چیست؟

شاخص‌های اقتصادی (Economic Indicators) ابزارهایی آماری و داده‌محور هستند که وضعیت سلامت و عملکرد اقتصادی یک کشور را نشان می‌دهند. این شاخص‌ها به ما کمک می‌کنند تا بفهمیم اقتصاد در چه وضعیتی قرار دارد و به کدام سمت حرکت می‌کند. معمولاً سازمان‌های دولتی، بانک‌های مرکزی یا مؤسسات تحقیقاتی مستقل، به صورت عمومی و دوره‌ای این آمار را منتشر می‌کنند تا مردم، سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی بتوانند بر اساس آنها تصمیم‌گیری نمایند.

این شاخص‌ها انواع مختلفی دارند و هر کدام جنبه‌ای از اقتصاد را پوشش می‌دهند. از مهم‌ترین و پراستفاده‌ترین شاخص‌ها می‌توان به تولید ناخالص داخلی (GDP)، نرخ بیکاری، شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)، شاخص قیمت تولیدکننده (PPI)، تراز تجاری، و شاخص‌های بورس اشاره کرد. هریک از این آمارها اطلاعاتی درباره روند رشد، سطح اشتغال، تغییر سطح قیمت‌ها، وضعیت تجارت خارجی و شرایط بازارهای مالی ارائه می‌دهد. به عنوان نمونه، رشد مثبت GDP نشان‌دهنده گسترش فعالیت‌های اقتصادی و تولید بیشتر در کشور است، در حالی که افزایش نرخ بیکاری می‌تواند نشانه‌ای از رکود باشد.

جذابیت شاخص‌های اقتصادی در این است که نه تنها وضعیت فعلی اقتصاد را ترسیم می‌کنند، بلکه بسیاری از آن‌ها جنبه پیش‌بینی دارند و می‌توانند به سرمایه‌گذاران و فعالان کسب‌وکارها کمک کنند تا آینده را بهتر تخمین بزنند. به عنوان مثال، انتشار یک شاخص قوی از رشد تولید یا کاهش بیکاری باعث افزایش اطمینان در بورس سهام می‌شود و ممکن است به صعود شاخص‌های بازار منجر گردد؛ در حالی که آمار بالا رفتن تورم می‌تواند موجب نگرانی سرمایه‌گذاران و کاهش ارزش پول ملی شود.

در نهایت، شاخص‌های اقتصادی به ابزاری حیاتی برای تصمیم‌گیری در سطوح مختلف تبدیل شده‌اند. بانک‌های مرکزی سیاست‌های پولی، دولت‌ها برنامه‌های حمایتی و سرمایه‌گذاران استراتژی‌های ورود یا خروج از بازار را بر اساس تحلیل این شاخص‌ها تنظیم می‌کنند. از این رو، نه‌تنها اقتصاددانان حرفه‌ای، بلکه بسیاری از افراد عادی و مدیران کسب‌وکارها نیز همواره اخبار و تحلیل شاخص‌های اقتصادی را دنبال می‌کنند تا نگاه دقیق‌تری نسبت به وضعیت و روند اقتصاد داشته باشند.

در دوره «تحلیل شاخص‌های اقتصادی»، با مهم‌ترین شاخص‌های اقتصاد جهان، نحوه تأثیر آن‌ها بر بازارهای مالی و دارایی‌های خود آشنا شوید. این دوره به شما می‌آموزد چگونه واکنش بازارها را نسبت به تغییرات و روندهای صعودی و نزولی شاخص‌های اقتصادی به‌درستی تحلیل و پیش‌بینی کنید. با یادگیری اصول این دوره، توان تحلیل و تصمیم‌گیری خود را در فضای پرتلاطم اقتصادی به‌طور چشمگیری ارتقا دهید. کلیک کنید.

تولید ناخالص داخلی (GDP)

تولید ناخالص داخلی (GDP) (Gross domestic product) ^[4] به عنوان گسترده‌ترین (رایج‌ترین) معیار اندازه‌گیری عملکرد اقتصادی یک کشور در نظر گرفته می‌شود. این شاخص ارزش کل بازار تمام محصولات و خدمات نهایی تولید شده را در یک کشور در یک سال معین محاسبه می‌کند. دفتر تجزیه‌وتحلیل اقتصادی (The Bureau of Economic Analysis) (BEA) همچنین گزارش منظمی در پایان هر ماه منتشر می‌کند.

بسیاری از سرمایه‌گذاران، تحلیلگران و معامله‌گران بر گزارش اولیه و پیشرفته تولید ناخالص داخلی تمرکز می‌کنند که هر دو قبل از ارقام نهایی تولید ناخالص داخلی منتشر می‌شود؛ زیرا تولید ناخالص داخلی یک «متغیر گذشته‌نگر» است، به این معنی که می‌تواند یک روند را تایید کند اما نمی‌تواند یک روند را در آینده پیش‌بینی کند.

گزارش خرده فروشی

شاخص خرده‌فروشی (Retail sales) در اواسط هر ماه توسط وزارت بازرگانی (DOC) گزارش می‌شود. گزارش خرده‌فروشی بسیار دقیق رصد می‌شود و کل دریافت‌ها یا ارزش دلاری همه کالاهای فروخته شده در فروشگاه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. از خرده‌فروشان سراسر کشور نمونه‌گیری می‌شود، که این نمونه بیانگر سطح هزینه‌کرد مصرف‌کنندگان است. مخارج مصرف‌کنندگان بیش از دو سوم تولید ناخالص داخلی را نشان می‌دهد که برای سنجش جهت کلی اقتصاد مفید است.

گزارش تولیدات صنعتی

گزارش تولیدات صنعتی (Industrial Production) ^[5] که ماهانه فدرال رزرو منتشر می‌کند، تغییرات تولید کارخانه‌ها، معادن و تاسیسات در ایالات متحده را گزارش می‌دهد. یکی از معیارهای گنجانده شده در این گزارش، «نسبت بهره برداری از ظرفیت تولید» است که بخشی از ظرفیت تولیدی را که به جای بیکار ماندن در اقتصاد استفاده می‌شود، تخمین می‌زند. بهره‌برداری از ظرفیت در محدوده 82% تا 85% «کم» در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند احتمال افزایش قیمت یا کمبود عرضه را در کوتاه مدت افزایش دهد. سطوح زیر 80 درصد به عنوان «سستی» «Slack» در اقتصاد تفسیر می‌شود که ممکن است احتمال رکود را افزایش دهد.

داده های اشتغال

اداره آمار کار (BLS) داده‌های اشتغال را در گزارشی به نام NFP (Nonfarm Payrolls) اولین جمعه هر ماه منتشر می‌‎کند. افزایش شدید اشتغال نشان‌دهنده رشد اقتصادی پررونق است و اگر کاهش قابل توجهی رخ دهد انقباضات بالقوه ممکن است قریب‌الوقوع باشد. این‌ها کلیات است و توجه به موقعیت فعلی اقتصاد مهم است.

شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)

شاخص قیمت مصرف کننده Consumer Price Index (CPI) که توسط BLS منتشر می‌شود، سطح تغییرات قیمت خرده‌فروشی و هزینه‌هایی را که مصرف‌کنندگان می‌پردازند را اندازه‌گیری می‌کند و معیاری برای اندازه‌گیری تورم است. CPI با استفاده از سبدی که معرف کالاها و خدمات در اقتصاد است، تغییرات قیمت‌ها را ماه به ماه و سال به سال مقایسه می‌کند. این گزارش یک شاخص مهم اقتصادی است و انتشار آن می‌تواند نوسانات در حقوق صاحبان سهام، درآمد ثابت و بازار فارکس را افزایش دهد. افزایش قیمت بیش از حد انتظارات، نشانه تورم تلقی می‌شود که احتمالاً باعث کاهش ارزش پول ملی خواهد شد.

آسیستم‌های اقتصادی

در ادامه مطلب جامع آموزش اقتصاد به بررسی پنج نظام اقتصادی که شیوه‌های تاریخی مورد استفاده برای تخصیص منابع برای رفع نیازهای فرد و جامعه را نشان می‌دهند می‌پردازیم.

بدوی‌گرایی (Primitivism)

در دوران فرهنگ‌های ابتدایی، قبل از پیدایش نهادهای پیچیده و دولت‌های مرکزی، نظام اقتصادی جوامع مبتنی بر خودکفایی، تعاون و مبادله پایاپای بود. خانواده‌ها و قبایل تنها با اتکا به دانش و توان فردی خود اقدام به تولید مسکن، ابزارآلات، غذا و پوشاک می‌کردند. تخصص خاصی در تولید یا تقسیم کار پیشرفته وجود نداشت، و هر واحد اجتماعی برای بقا و رفع نیازهای اولیه خود تلاش می‌کرد.

در این نظام، مالکیت خصوصی به معنای مدرن آن وجود نداشت و منابع طبیعی (مانند زمین، آب و جنگل) به صورت جمعی یا طبق رسوم قبیله‌ای مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. اقتصاد عمدتاً بسته و بر مبنای برابری نسبی بود. بسیاری از افراد نه بر اساس انگیزه سود، بلکه براساس سنت، همیاری و هنجارهای اجتماعی کار می‌کردند. پدیده‌هایی مانند بازار و پول هنوز شکل نگرفته بود، و مبادلات (معاوضه کالا به کالا یا همان مبادله پایاپای) بخش جدایی‌ناپذیر این نظام بود.

فئودالیسم (Feudalism)

فئودالیسم نظامی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بود که در طی قرون وسطی در اروپا شکل گرفت و از قرن نهم تا پانزدهم میلادی غالب بود. در این نظام، زمین منبع اصلی ثروت به شمار می‌رفت و اربابان فئودال، مالکیت و حق کنترل بر بخش‌های وسیعی از سرزمین‌ها را در اختیار داشتند. دهقانان و روستائیان بخش زیادی از محصولات خود را در ازای حق بهره‌برداری از زمین و برخورداری از امنیت جانی، به اربابان واگذار می‌کردند.

ویژگی مهم فئودالیسم، سلسله‌مراتب اجتماعی صلب و تقسیم اجتماعی کار مبتنی بر موقعیت‌های ارثی بود. تحرک اجتماعی تقریباً امکان‌پذیر نبود و مالکیت زمین عمدتاً به طبقه اشراف محدود می‌شد. ساختار اقتصاد فئودالی بر محور تولید کشاورزی شکل می‌گرفت و تجارت و صنعت در مقایسه با کشاورزی اهمیت کمتری داشت. این نظام به مرور با رشد شهرها، رونق تجارت و گسترش طبقه‌ بورژوازی زیر سوال رفت و جای خود را به نظام‌های مدرن‌تر داد.

نظام سرمایه‌داری (Capitalism)

سرمایه‌داری همزمان با انقلاب صنعتی در اروپا شکل گرفت و بتدریج به نظام اقتصادی غالب جهان تبدیل شد. اساس سرمایه‌داری، مالکیت خصوصی بر ابزار تولید (زمین، کارخانه‌ها، ماشین‌آلات) و سازماندهی تولید به منظور کسب سود است. کارفرمایان یا سرمایه‌داران با به‌کارگیری نیروی کار و خرید مواد اولیه، به تولید کالاها و خدمات برای بازار اقدام می‌کنند و هدف اصلی آن‌ها افزایش سرمایه و کسب حداکثر منفعت شخصی است.

در نظام سرمایه‌داری، بازارها با کمک نیروهای عرضه و تقاضا، قیمت کالاها و خدمات را تعیین می‌کنند. این فرآیند اغلب از طریق رقابت آزاد میان شرکت‌ها صورت می‌گیرد که بهبود کیفیت محصولات، کاهش هزینه‌ها و نوآوری را به همراه دارد. دولت در شکل کلاسیک سرمایه‌داری نقش محدودی دارد و عمدتاً به تنظیم بازار و حمایت از حقوق مالکیت محدود می‌شود. البته با گذر زمان، نمونه‌های مختلفی از سرمایه‌داری با درجات مختلف دخالت دولت، به خصوص پس از بحران‌های اقتصادی قرن بیستم، به وجود آمده است.

سوسیالیسم (Socialism)

سوسیالیسم پاسخی به نابرابری‌ها و بحران‌های به‌جا مانده از سرمایه‌داری بود. در این نظام، اصل بر محدود کردن مالکیت خصوصی ابزار تولید و تشویق به مالکیت عمومی یا اجتماعی است. بخش عمده‌ای از منابع، کارخانه‌ها و معادن در اختیار دولت یا تعاونی‌ها قرار می‌گیرد تا تولید برای رفع نیازهای جمعی و نه صرفاً سودآوری تنظیم شود.

در سوسیالیسم، تصمیمات اقتصادی اغلب به صورت برنامه‌ریزی‌شده گرفته می‌شود و دولت نقش مستقیم و فعالی در تخصیص منابع، تعیین میزان و قیمت تولیدات و توزیع درآمد دارد. این نظام به عدالت اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی تأکید دارد و سعی می‌کند با حذف انحصارات و کنترل بازار، برابری بیشتری ایجاد کند. با این حال، مدل‌های سوسیالیستی گوناگونی در جهان تجربه شده‌اند، برخی با مالکیت مختلط یا فضای بازتر برای فعالیت بخش خصوصی، و برخی با برنامه‌ریزی متمرکزتر و مالکیت کاملاً دولتی.

کمونیسم (Communism)

کمونیسم نقطه نهایی و رادیکال‌تر سوسیالیسم به شمار می‌آید و بر اساس تئوری کارل مارکس و فردریش انگلس بنا شده است. در کمونیسم، همه ابزار تولید متعلق به همه مردم است و مالکیت خصوصی به کلی نفی شده. دولت به عنوان نماینده جامعه، با اجرای یک برنامه متمرکز اقتصادی، تعیین می‌کند چه چیزی، چگونه و به چه مقدار تولید شود و توزیع کالا و خدمات نیز از طریق برنامه‌های دولتی انجام می‌گیرد.

هدف نهایی کمونیسم، ایجاد جامعه‌ای بدون طبقه، بدون اختلافات اقتصادی و بدون بهره‌کشی است؛ جایی که هر فرد «به اندازه توان خود کار می‌کند و به اندازه نیاز خود، بهره‌مند می‌شود». تجربه عملکرد اقتصادی کمونیسم در قرن بیستم، به ویژه در اتحاد جماهیر شوروی و برخی کشورهای بلوک شرق، چالش‌ها و مشکلاتی مانند کاهش بهره‌وری، بوروکراسی و محدودیت نوآوری را آشکار ساخت و باعث شد بسیاری از کشورها پس از دهه ۱۹۹۰ به اصلاحات اقتصادی و نوعی ترکیب از سوسیالیسم و سرمایه‌داری روی آورند.

مکاتب تئوری اقتصادی (Schools of Economic Theory)

در طول تاریخ، علم اقتصاد همواره با تحولات اجتماعی، فناوری و سیاسی دگرگون شده و نظریه‌های مختلفی برای درک بهتر سازوکار بازارها و رفتار انسان‌ها ظهور یافته است. با اینکه صدها مکتب‌ فکری اقتصادی در دوران‌های مختلف شکل گرفته‌اند، سه جریان اصلی—نئوکلاسیک، کینزی و مارکسیستی—بیشترین تأثیر را بر اندیشه و سیاستگذاری اقتصادی دنیای مدرن داشته‌اند. هر یک از این مکاتب بر پایه پیش‌فرض‌هایی متفاوت بنا شده‌اند و رویکردهایی خاص به مسائل عرضه، تقاضا، قیمت‌گذاری، و نقش دولت ارائه می‌دهند.

اقتصاد نئوکلاسیک، که از اواخر قرن نوزدهم میلادی رواج یافت، تمرکز خود را بر رفتار فردی و چگونگی تخصیص بهینه منابع از طریق بازارهای رقابتی قرار داد. در این مکتب، قیمت‌ها انعکاسی از میزان کمیابی منابع و ترجیحات افراد هستند و به طور طبیعی تمایل دارند که از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا، به نقطه تعادل برسند. نظریه نئوکلاسیک پایه‌ بسیاری از مدل‌های بازار آزاد و سرمایه‌داری است و بازار را ابزار کارآمدی برای تخصیص منابع و ایجاد رفاه می‌داند؛ مشروط بر اینکه رقابت آزاد وجود داشته باشد و مداخلات دولت حداقلی باشد.

نظریه اقتصاد کینزی، به ابتکار جان مینارد کینز در پاسخ به بحران رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ توسعه یافت؛ بحرانی که نظریات نئوکلاسیک قادر به توضیح یا فائق آمدن بر آن نبودند. کینز نشان داد که بازارها همیشه به خودی خود به تعادل کامل نمی‌رسند و ممکن است در دوره‌های رکود، میزان سرمایه‌گذاری و تقاضا کاهش پیدا کند، به شکلی که تنها از طریق مداخله دولت (از جمله افزایش هزینه‌های عمومی یا تسهیل سیاست پولی) می‌توان محرکی به اقتصاد داد و اشتغال را افزایش داد. مدل‌های کینزی تأکید زیادی بر اهمیت سیاست‌های کلان و نقش فعال دولت در تثبیت اقتصاد و حمایت از رفاه عمومی دارند.

در مقابل، اقتصاد مارکسیستی با نگاهی انتقادی به کل ساختار بازار آزاد و سرمایه‌داری می‌نگرد. این نظریه که توسط کارل مارکس در کتاب معروف خود «سرمایه» بنیان نهاده شد، ادعا می‌کند که سرمایه‌داری ذاتاً منجر به نابرابری، انباشت ثروت نزد اقلیتی سرمایه‌دار و استثمار طبقه کارگر می‌شود. از منظر مارکسیستی، ارزش واقعی یک کالا ریشه در نیروی کار نهفته در تولید آن دارد، اما سرمایه‌داران از مازاد ارزش حاصل از کار کارگران برای افزایش ثروت خود بهره‌برداری می‌کنند. اقتصاد مارکسیستی بیشتر به دنبال تحلیل روابط قدرت و ساختارهای طبقاتی است و باور دارد که فقط با تغییر ساختار مالکیت و برقراری کنترل اجتماعی یا اشتراکی بر ابزار تولید می‌توان به عدالت اقتصادی دست یافت.

اگرچه هر یک از این سه مکتب نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند و در مقاطع مختلف تاریخی مورد توجه یا انتقاد قرار گرفته‌اند، اما در مجموع نقش مهمی در جهت‌دهی به سیاست‌های اقتصادی مدرن و شکل‌دهی به باورهای عمومی ایفا کرده‌اند. امروزه، بسیاری از سیاستگذاران و اقتصاددانان از ترکیب عناصر این مکاتب استفاده می‌کنند و اغلب شاهد نظام‌های اقتصادی هستیم که هم بر بازار آزاد، هم بر مداخلات دولت، و هم بر نگرش‌های عدالت‌محور و اجتماعی تکیه دارند. درک این نظریه‌ها ابزار ارزشمندی برای تحلیل مسائل پیچیده اقتصاد جهانی معاصر به شمار می‌آید.

سوالات متداول

منابع

Investopedia

^{[1]   Economics (Wikipedia)}

^{[2]   Microeconomics (Investopedia)}

^{[3]   Macroeconomics (Investopedia)}

^{[4]   GDP (Investopedia)}

^{[5]   Industrial Production System (Investopedia)}

دوره جامع «کامروایی در دنیای مالی» کلینیک اقتصاد، مجموعه‌ای کامل از تمامی دوره‌های کلیدی اقتصاد و سرمایه‌گذاری است. با شرکت در این دوره، به محتوای تخصصی اقتصاد کلان و خرد، تحلیل فاندامنتال فارکس، سرمایه‌گذاری پول مدرن، مدیریت ریسک، اصول سرمایه‌گذاری و ثروت‌آفرینی، تحلیل بنیادی سهام و معاملات الگوریتمی به صورت یکجا دسترسی خواهید داشت. این بسته آموزشی منحصر‌به‌فرد، مسیر موفقیت و تسلط حرفه‌ای شما را در بازارهای مالی هموار می‌سازد. همین حالا ثبت نام کنید.