بهبود وضعیت بانک مرکزی با شروط رئیس جمهور
10 شرط رئیس جمهور برای بهبود وضعیت بانک مرکزی
امکان‌پذیر بودن تحقق شروط برای بهبود وضعیت بانک مرکزی
10 شرطی که رئیس‌جمهور در بازدید از بانک مرکزی برای بهبود وضعیت این بانک مطرح کردند تا چه اندازه در وضعیت کنونی قابلیت اجرا دارد؟
این نکته ای مثبت است که رئیس‌جمهور درباره معضلات نظام بانکی صحبت کردند، برخی از مواردی که ایشان مطرح کردند مسائلی است که سالیان سال مطرح بوده و ضروری است که اجرایی شوند. اما اینکه در اجرا چه از آب در بیاید باید منتظر بود و دید. نکته مهم این است که تنها با دستور دادن و بدون برنامه‌ریزی و به کارگرفتن نخبگان و حتی طرد ایشان بعید است مواردی که دستور داده شده در عمل بتوانند موفق باشند. اکثر موارد مطروحه درست هستند، هرچند که در برخی مواقع باید عکس این موارد توصیه می‌شد. یکی از مواردی که رئیس‌جمهور به آن اشاره کردند تقویت ارزش پول ملی است، اگر منظور از این موضوع کاهش نرخ ارز است که باید گفت، تقویت ارزش پول ملی سیاستی بوده که طی 50 سال گذشته در کشور ما اجرا شده و متاسفانه به پرداخت سوبسید بر واردات کالاهای خارجی منجر شده و در نهایت به بیماری هلندی [1] است. بیش از 50 سال است که به صورت ممتد تورم را در کشور تجربه می‌کنیم و در این خصوص در جهان رکورددار هستیم.
یکی از دلایل این موضوع آن است که معمولا ارزش پول ملی را بالاتر از سطحی که باید باشد در نظر می‌گرفتیم. شاید به جای این موضوع مشاوران رئیس‌جمهور باید اشاره می‌کردند به ممانعت از تضعیف پول ملی زیرا این دو موضوع با یکدیگر متفاوت هستند. البته می‌توان ارزش پول ملی را تا یک حدی زیر سطح تعادلی قرار داد و بعد از آن به نحوی موضوع را مدیریت کنید که ارزش پول ملی بیش از آن کاهش نیابد اما تقویت ارزش پول ملی در شرایط فعلی به صنعت‌زدایی [2] در اقتصاد کشور منجر می‌شود که متاسفانه ما طولانی‌ترین دوره صنعت‌زدایی را در طول تاریخ بشریت شاهد بوده‌ایم.
بیشتر بخوانید: ناترازی بانک ها
بهبود وضعیت بانک مرکزی با اصلاح ناترازی بانکها
درباره اصلاح ناترازی بانکها نیز باید گفت بخش عمده ناترازی بانکها به دلیل اجبار دولت یا اجبار مجلس تحت عنوان تسهیلات تکلیفی یا به دلیل پرداخت وام‌های مرتبط در بانک‌های خصوصی یا خصولتی است. پس بانکها ناتراز شدند که به دولت و نهادها و شرکت‌های دولتی کمک شود. حال سوال اینجاست که آیا رئیس‌جمهور برای اینکه کسری بودجه [3] را کاهش دهد و فشار را از روی بانکها بردارد برنامه‌ای دارد یا تنها دستوری است به بانک مرکزی که ناترازی بانکها اصلاح شود. بدون اصلاح نظام بودجه‌ای کشور ناترازی بانکها هرگز اصلاح نمی‌شود؟ نکته مهم آن است که در اصلاح نظام بودجه‌ای کشور تفکیک بودجه ارزی از ریالی مهم‌ترین سیاستی است که باید در پیش گرفته شود اما متاسفانه در دولت گوش شنوایی برای این موضوع وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: پول هوشمند
برای آشنایی با مفاهیم تورم، تولید ناخالص داخلی (GDP)، اشتغال و نرخ بیکاری، منحنی فیلیپس، مدل ماندل-فلیمینگ، رژیم‌های نرخ بهره، بدهی دولت و کسری بودجه با کلیک روی دکمه زیر از ۱۰% تخفیف بیشتر برای ثبت‌نام استفاده کنید.
توقف رشد سالیانه نقدینگی
نکته دیگری که رئیس‌جمهور به آن اشاره کرد، توقف رشد سالیانه نقدینگی است که هدف درستی بوده و باید در اولویت قرار بگیرد اما برای توقف رشد سالیانه نقدینگی اگر سیاست‌های طرف عرضه [4] اقتصاد اصلاح نشود موجب رکودی سنگین در اقتصاد می‌شود و از این منظر می‌تواند عواقبی شدیدتر از تورم را نیز به دنبال داشته باشد. باید بر این نکته تاکید کنم که در حال حاضر تورم مشکل اصلی کشور است نه رکود. مساله بعدی در بیانات رئیس‌جمهور؛ اصلاح سبد ذخایر ارزی متناسب با نیازهای سرمایه‌گذاری و تجاری کشور است. اگر این موضوع به این معنی است که ذخایر ارزی‌مان را به ارزهایی نگهداری کنیم که طرف مبادله ما هستند مانند یوآن چین، درهم امارات، لیر ترکیه و دینار عراق این سیاست معقولی است.
به نظر من بدیع‌ترین مساله‌ای که در این 10 بند مدنظر رئیس‌جمهور به آن اشاره شده است توسعه دامنه وثایق و تسهیل روند وثیقه‌گذاری است. در گذشته نیز به این موضوع توجه نشده و برای اولین بار است که از زبان یک مقام مسئول مطرح می‌شود و به باور بنده نکته درستی است. یکی از مشکلات اساسی کشور آن است که نظام بانکی از سراسر کشور سپرده دریافت کرده و در تهران این سپرده‌ها را به صورت تسهیلات در اختیار افراد قرار می‌دهد.
دلیل عمده این موضوع آن است که املاک شمال تهران از نظر نظام بانکی قابل وثیقه‌گذاری است اما به عنوان مثال زمین‌های کشاورزی و روستایی قابل وثیقه‌گذاری نیستند. این مساله نیاز به کار جدی و کارشناسی به‌ویژه در حوزه حقوق بانکی دارد که فکر نمی‌کنم چنین ابرپروژه‌ای در اقتصاد ایران تعریف شده باشد اما اگر چنین مساله‌ای تعریف شده باشد جای تقدیر دارد هر چند بعید می‌دانم.
بیشتر بخوانید: پولبک
تقویت سامانه‌های نظارتی برای بهبود وضعیت بانک مرکزی
مساله بعدی مورد اشاره رئیس‌جمهور تقویت سامانه‌های نظارتی است که از مسائل مهم و مغفول‌مانده اما رئیس‌جمهور درباره تقویت نظارت بانکی سخن نگفت بلکه ایجاد سامانه را مورد توجه قرار داد. این درحالیست که یکی از مشکلات جدی کشور سامانه‌های نظارتی هستند این سامانه‌ها باعث برهم خوردن تقارن اطلاعاتی [5] بین جامعه و افرادی است که به سامانه‌ها دسترسی دارند. به باور من بخشی از این اطلاعات در اختیار این افراد قرار می‌گیرد که در نهایت تبدیل به رانت اطلاعاتی شده و برای این افراد ثروت ویژه به ارمغان می‌آورد و متاسفانه امکان نشر اطلاعاتی از این سامانه‌ها وجود دارد.
ایجاد هر نوع سامانه جدید اطلاعاتی که به تجمیع اطلاعات و آنالیز و تحلیل اطلاعات منجر شود باید تحت نظارت جدی قرار بگیرد بنابراین خود سامانه نظارتی باید تحت نظارت جدی قرار بگیرد اما به نظر نمی‌رسد دستگاهی در کشور برای نظارت بر سامانه‌های نظارتی داشته باشیم و از این منظر این سامانه‌ها می‌توانند به ضد خود تبدیل شده و رقابت را در نظام بانکی مخدوش کرده یا رانت‌های ویژه در اختیار ویژه‌خواران قرار بدهد بنابراین آنچه باید تقویت شود نظام نظارتی بر بانک‌هاست که باید مجددا بازتعریف بشوند.
مساله آخر تعمیم سرمایه در گردش [6] واحدهای تولیدی است که اتفاقا باید عکس این مساله انجام شود. به باور من رئیس‌جمهور به دیدگاه اعتقادی نزدیک‌تر هستند که مخالف احتکار در جامعه است این وام‌های سرمایه در گردش معمولا در اختیار شرکت‌های تولیدی قرار می‌گیرد تا به افزایش موجودی انبار کمک شود، افزایش موجودی انبار در واقع به عنوان پوششی برای مدیریت ریسک تورم محسوب می‌شود. یعنی شرکت‌ها به جای اینکه اقدام به تولید کنند، مواد خام یا کالای نیمه‌ساخته یا کالای ساخته‌شده را احتکار می‌کنند و در واقع دولت و نظام بانکی به یاری این شرکت‌های تولیدی می‌رسد که احتکار را در سطح بالاتری انجام دهند. این که باب شده هر کسی می‌خواهد ادعایی مطرح کند می‌گوید باید بانکها وام سرمایه در گردش دراختیار واحدهای تولیدی قرار بدهند به نظر من به دلیل ناآشنایی این افراد با اصول سیاست‌گذاری اقتصادی است.
افزایش موجودی انبار شرکت‌های تولیدی در ایران به مراتب بالاتر از کشورهای پیشرفته است و به نظر می‌رسد دلیل آن این است که این شرکت‌ها تلاش می‌کنند از شرایط تورمی به نحو احسن برای خود استفاده کنند و متاسفانه نظام بانکی و سیاست‌گذار صنعتی و اقتصادی کشور این روند را تشدید کرده است به نحوی که بیش از 70 درصد کل تسهیلات بانکی، تسهیلات سرمایه در گردش است که می‌توانیم بگوییم در واقع تسهیلات برای ایجاد تورم بیشتر است.
بیشتر بخوانید: فرابورس چیست؟
کنترل ترازنامه بانکی
یکی از موضوع‌های مهم در بانکها کنترل ترازنامه بانکی است. در این باره رئیس‌جمهور ورودی نداشته است. نظرتان در این باره چیست؟
این سیاست نیز دارای مشکل بوده و تاکنون موفقیتی نداشته اما اجماعی در میان نخبگان شکل گرفته و تصورشان براین است که با کنترل دستوری ترازنامه بانکها می‌توانند بر نظام بانکی نظارت کنند. این درحالی است که نظارت بر نظام بانکی باید به صورت بسیار دقیق و در جزئیات باشد اما در واقع بانک مرکزی از این طریق مساله نظارت را متاسفانه ساده‌سازی کرده است و این سیاست نیز تاکنون به شکست انجامیده و در آینده نیز موفق نخواهد بود و به شکست منتهی می‌شود. به جای کنترل دستوری تزارنامه بانکها باید به کنترل دقیق عملیات روزانه بانکها پرداخته و نظارت را تقویت کنند که نظارت جدی و اصولی در عناوینی که رئیس‌جمهور مطرح کردند نیست.
بیشتر بخوانید: جورج سوروس
چگونگی تاثیر شاخص‌های اقتصادی – Economic Indicators بر اقتصاد جهانی و دارایی‌های شما و واکنش بازارها به روندهای صعودی و نزولی را در دوره‌ی تحلیل شاخص‌های اقتصادی بیاموزید.
بهبود وضعیت بانک مرکزی با شفافیت در عملیات بانکی
رئیس‌جمهور از وضعیت سامانه‌های رصد بانک مرکزی سحن گفته و معتقدند خروجی آن شفافیت است، اما نکته آن است که متاسفانه سامانه‌های بانکی ما به هیچ عنوان شفاف نیستند از جمله اینکه ما حاضر نیستیم به خاطر همین نبود شفافیت موجود تحت نظر جهان بین‌الملل یا همان FATF قرار بگیریم. با این شرایط منظور رئیس‌جمهور مشخصا از شفافیت چه بوده است؟
این مساله فرق می‌کند. شکی نیست که ما باید یک FATF [7] داخلی داشته باشیم و در این موضوع هم قصور داریم اما اینکه در شرایط تحریمی اطلاعات بانکی خود را در اختیار طرف مقابل قرار بدهیم ممکن است عاقبت خوشی نداشته باشد. حقیقت آن است که متاسفانه ما هیچ نوع نظارتی بر نظام بانکی نداریم و این سامانه‌ها هم هیچ نوع نظارتی ایجاد نکرده است به عنوان مثال سال‌هاست که سامانه‌های مقابله با پولشویی در وزارت اقتصاد و بانک مرکزی تعبیه شده است اما تا به امروز حتی یک مورد کشف فساد در کشور دیده نشده است. بعید می‌دانم کسی باور داشته باشد که ما سالم‌ترین کشور دنیا به لحاظ مالی هستیم.
به نظر می‌رسد این سامانه‌ها کارآیی کافی را نداشته و در جهت مقاصد دیگری استفاده و ایجاد می‌شوند همانند سامانه جامع تجارت. سامانه‌های متعددی ایجاد شده است مثلا خریدهای دولتی در یک سامانه تجمیع شده است و همین تجمیع باعث شده که هزینه‌های دولت نه تنها کاهش نیابد که افزایش نیز داشته باشد بنابراین باید بررسی شود که علت برقراری این سامانه‌ها چیست؟ یا مثلا سامانه‌ای ایجاد شده تا نان مردم شمرده شود، در حال حاضر وزیر اقتصاد آگاهی دارد که من نوعی در ماه چه تعداد نان سنگک کنجددار خریداری کرده‌ام و از کدام نانوایی. اینکه قرار است وزیر اقتصاد با این اطلاعات به کجا برسد محل سوال است اما به این سامانه‌ها متاسفانه افتخار می‌کنند درحالیکه این سامانه‌ها در جهت اهداف ادعایی پیش نرفته‌اند.
اگر فرض بر ارتقای نظارت و شفافیت است چرا به عنوان یک نمونه یک ماه پیش ریاست محترم جمهور این اصل را نقض کردند زمانی که از مجلس انقلابی تقاضا کردند که تبصره 16 لایحه بودجه که به شفافیت نظام بانکی تا حدی کمک کرده و بانکها را موظف کرده بود سپرده‌های کلان و سپرده‌های مرتبط را افشا کنند بی‌اثر سازند. دولتی که خود در جهت خلاف شفافیت حرکت می‌کند چگونه از ایجاد سامانه نظارتی ابراز خرسندی می‌کند؟ به باور من ایجاد سامانه‌های نظارتی برای پیمانکاران این سامانه‌ها منافع کلان مادی دارد برای اپراتورها وگردانندگان این سامانه‌ها نیز رانت اطلاعاتی ایجاد می‌کند و احتمالا این افراد به ثروت‌های کلان دست می‌یابند اما برای مردم هم تنها هزینه خواهد بود و نابرابری بیشتر.
بیشتر بخوانید: کانسلیم
استقلال بانک مرکزی
استقلال بانک مرکزی، موضوع مهمی است که بارها درباره آن صحبت شده اما خروجی نداشته است. تعیین 10 شروط برای بانک مرکزی موید این است که استقلال بانک مرکزی هدف دولت کنونی نیست. نظر شما در این باره چیست؟
عده‌ای با استدلال‌های بی‌پایه معتقدند که استقلال بانک مرکزی یک سیاست ضدانقلابی است و باید این بانک ابرازی در اختیار دولت باشد در حالی که نظریه ورشکسته‌ای است که به جز ایران در هیج کشور دیگری طرفدار ندارد. اینکه بانک مرکزی در اختیار دولت باشد بدین معناست که دولت از جیب مردم برداشت کند و به معنای مالیات تورمی است. اشکال مالیات تورمی این است که ضعیف‌ترین افشار جامعه بیشتر متضرر خواهد شد. پس ناعادلانه‌ترین و مخرب‌ترین روش تامین کسری بودجه دولت تمسک به بانک مرکزی است که در دولت جدید به عنوان یک افتخار شناخته می‌شود. در این دیدار باید رئیس جمهور اعلام می‌کردند که از این به بعد به بانک مرکزی فشار نخواهد آمد و نگاه ابزاری نخواهیم داشت.
بیشتر بخوانید: انواع روش های سرمایه گذاری
آیا می‌توان گفت که در دولت فعلی برنامه‌ای برای استقلال بانک مرکزی وجود نداشته و سیاست دراین‌خصوص مبنی بر استفاده از این بانک برای کسری بودجه و تامین بودجه برخی پروژه‌هاست؟
نه تنها برنامه‌ای برای استقلال بانک مرکزی وجود ندارد که تا جایی که اطلاع دارم مساله استقلال بانک مرکزی یک گناه تلقی می‌شود به بیان دیگر معکوس روند استقلال بانک مرکزی قرار است طی شود البته که صلاح مملکت خویش خسروان دانند. باید دید که با وجود چنین طرز فکرهایی در سال‌های آینده کشور عزیز ما به کجا می‌رسد.
بیشتر بخوانید: جریان نقد آزاد
هدف‌گذاری کل‌های پولی
یکی دیگر از سخنان رئیس‌جمهور مبنی بر هدف‌گذاری نقدینگی زیر 25 درصد است، آیا واقعا در شرایط فعلی بدون هیچ خوش‌بینی نسبت به تحریم‌ها این امر شدنی است؟
بله امکان کنترل نقدینگی کاملا وجود دارد امکان اینکه تورم را حتی در شرایط تحریم زیر 5 درصد برسانیم کاملا هست. اما ما هیچ برنامه اجرایی در جهت کاهش رشد نقدینگی نمی‌بینیم. هدف‌گذاری 25 درصدی رئیس‌جمهور برای کنترل نقدینگی نرخی بسیار بالا است اما نسبت به نرخ‌های رشد نقدینگی در 2 سال گذشته بهتر است و به نظر من به راحتی می‌توانند به این هدف برسند اما به نظر من برای رسیدن به این هدف بهترین کار آن است که کسری بودجه دولت از محل اوراق تامین شود. متاسفانه در دولت جدید روند معکوس شده است به طوری که وزیر اقتصاد در ماه گذشته اعلام کرده که بدهی‌های اوراق مشارکت کاهش یافته است. این بدان معناست که بدهی غیر سیال و غیرجاری و غیرشفاف دولت به نظام بانکی و بانک مرکزی افزایش یافته است این چه سیاستی است که پیش گرفته‌اید؟ آن هم در کشوری که بالاترین نرخ‌های بیکاری جوانان در دنیا را دارد. آیا این سیاست شفافیت بدهی‌های دولت را افزایش داده یا وضعیت را وخیم‌تر کرده است؟ گذر زمان عاقبت بسیاری از این سیاست‌ها را آشکار خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: MBA مالی
بیشتر بخوانید: فون هایک
برای فراگیری فرآیند ثروت‌آفرینی جهت کسب پول بیشتر در آینده با استفاده از اصولی که سرمایه‌گذاران بزرگ مانند وارن بافت، بنجامین گراهام، فیلیپ فیشر و … در سرمایه‌گذاری به کار برده‌اند، با کلیک روی دکمه زیر از ۱۰% تخفیف بیشتر برای ثبت‌نام استفاده کنید.
دیدگاهتان را بنویسید