نقدینگی به کجا می‌رود؟

نرخ رشد سپرده‌ها 32 درصد است و سهم پول در نقدینگی به حدود 50 درصد نزدیک شده است.

سیاست مخرب سالم‌سازی نقدینگی

دکتر سعدوندی استادیار پیشین بانکداری و فاینانس دانشگاه استرالیایی وولونگونگ در دبی در گفتگو با تابناک اقتصادی مطرح کرد: اینکه ما انباشت بسیار بالای شبه‌پول داشتیم و این کار تحت عنوان سالم‌سازی نقدینگی انجام شد، سیاست مخربی بود و متاسفانه افرادی که این سیاست‌ها (سیاست‌های محدودکننده مبادلات) را اجرایی کردند حتی پاداش هم گرفتند. این سیاست از آن جهت می‌توانست بسیار مخرب باشد که این تخلیه شبه پول می‌توانست به ابرتورم ^[1] منجر شود.
عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی ^[2] در مورخه 7 اردیبهشت ماه سال جاری خبر از رشد 32 درصدی میزان سپرده‌های مردم در سیستم بانکی در سال 1398 در مقایسه با سال 1397 را داد.
به گزارش تابناک اقتصادی، عبدالناصر همتی گفت: میزان سپرده‌های مردم نزد سیستم بانکی در پایان سال 1398 نسبت به پایان سال 1397 با 32 درصد رشد به مبلغ 2,411 هزار ميلیارد تومان (دو هزار و چهارصد و یازده هزار میلیارد تومان) رسید.
خبرنگار تابناک اقتصادی در گفتگو با علی سعدوندی کارشناس مسائل اقتصادی و استادیار پیشین بانکداری و فاینانس دانشگاه استرالیایی وولونگونگ در دبی به بررسی تبعات رشد سپرده‌های بانکی در سال گذشته پرداخت.

بیشتر بخوانید: مشتقات مالی چیست؟

وضعیت نامساعد نرخ رشد نقدینگی

دکتر سعدوندی موسس کلینیک اقتصاد در این باره گفت: هنگامی که نرخ رشد سپرده‌های بانکی 32 درصد می‌باشد این بدان معنی است که نرخ رشد نقدینگی در همین حدود بوده است. این یعنی نرخ رشد نقدینگی از متوسط نرخ خود که حدود 22 تا 27 درصد در سالیان گذشته بوده است، فراتر رفته است. وی با بیان اینکه 97.5 درصد کل نقدینگی کشور در بانک‌هاست، افزود: حدود 2.5 درصد به صورت اسکناس و مسکوکات در دست مردم است. بنابراین این‌گونه نیست که پول از حساب‌های بانکی خارج شود.
دکتر سعدوندی ادامه داد: در گذشته هنگامی که نقش اسکناس و مسکوکات بیش از 30 درصد بود، این امکان وجود داشت که پول از بانک خارج شود و در اختیار مردم به صورت فیزیکی قرار گیرد ولی امروزه این مسئله مطرح نیست و مردم از کارت‌های بانکی استفاده می‌کنند. اما اتفاقی که ممکن است رخ دهد این است که پول از حساب سپرده جاری به بلندمدت و یا برعکس انتقال پیدا کند.
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه این رشد 32 درصدی سپرده‌های بانکی می‌تواند خطرناک باشد، ادامه داد: این نشان دهنده این مسئله است که نرخ رشد نقدینگی در سال گذشته فزاینده بوده است. این خلاف صحبت‌هایی است که ادعا می‌شود سیاست پولی در کشور به درستی انجام شده است. با توجه به اینکه بانک مرکزی آمارها را با تاخیر اعلام می‌کند، این آمار تنها منبعی است که می‌تواند نشان دهد که وضعیت، چندان مساعد نیست.

بیشتر بخوانید: آموزش تحلیل تکنیکال

🎓 دوره جامع مدیریت ریسک
(شامل معاملات آپشن و فیوچرز)

استراتژی بساز، سرمایه‌ات را مدیریت کن

🔹 در این دوره ترکیبی، با رویکردی یکپارچه به مدیریت ریسک در بازارهای مشتقه می‌پردازیم. طراحی‌شده برای معامله‌گرانی که به دنبال امنیت، کنترل و رشد سرمایه هستند.

نقش سپرده‌های جاری

استادیار بانکداری و فاینانس دانشگاه استرالیایی وولونگونگ در دبی با بیان اینکه پرسیده می‌شود آیا این رشد سپرده‌های بانکی می‌تواند باعث رشد نقدینگی شود، گفت: پاسخ مثبت است. این مسئله بستگی به ترکیب سپرده‌ها دارد. ترکیب سپرده‌ها در ایران یک ترکیب نامتقارنی است. حدود 13 تا 15 درصد از کل نقدینگی، سپرده‌های جاری است.
این سپرده‌های جاری، هزینه‌های بهره‌ای را به بانک و به عبارت بهتر به اقتصاد تحمیل نمی‌کند. یعنی این نوع ‌حساب‌ها، حساب‌هایی هستند که در آینده موجب تورم نخواهند شد، منتهی چون حساب‌هایی هستند که با عنوان حساب‌های مبادلاتی شناخته می‌شوند بنابراین به همان میزان که رشد داشته باشند می‌توانند احتمالا موجب رشد تورم در آینده شوند. مسئله اینجاست که سهم حساب‌های جاری تا ابتدای سال 1397 بسیار کاهش پیدا کرده بود و هم اکنون نیز سهم بالایی را ندارند.

بیشتر بخوانید: آموزش کدال

نرخ سود سپرده و اهمیت آن

دکتر سعدوندی گفت: بخش دیگری از حساب‌های بانکی که هزینه‌زا هستند و تحت عنوان شبه‌پول شناخته می‌شوند، هزینه‌های بهره‌ای را به اقتصاد تحمیل می‌کنند. وی با بیان اینکه البته این مسئله نیز پیچیده است، ادامه داد: دلیل پیچیده بودن آن این است که وقتی هزینه‌های بهره‌ای نسبت به کل نقدینگی مورد سنجش قرار می‌گیرد، هزینه بالایی است. به عنوان مثال، هم اکنون رشد نقدینگی 32 درصد بوده است ولی رشد سود سپرده‌های بانکی 15 درصد است.
اگر رشد سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات در جامعه بیش از 15 درصد باشد می‌توان گفت سود سپرده‌ها عامل موثر بر رشد نقدینگی نیست اما اگر سود سپرده‌ها به مانند سال 96 کمتر از رشد سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات باشد، آن‌گاه نرخ سود سپرده‌ها را می‌توان یکی از موتورهای نرخ رشد نقدینگی دانست.

بیشتر بخوانید: جریان نقد آزاد چیست؟

نقش درون‌زایی پول و بانک‌های تجاری در رشد نقدینگی

وی با طرح این پرسش که چگونه می‌توان بمب نقدینگی را امروز خنثی کرد؟، پاسخ داد: هر میزان که امروز شبه‌پول به پول تبدیل شود، می‌تواند امروز تبدیل به تورم شود ولی از تورم فرداها جلوگیری خواهد کرد. سعدوندی افزود: آنچه در سال گذشته رخ داد این بود که نه‌تنها رشد نقدینگی خیلی بالا بود بلکه رشد سهم پول از نقدینگی نیز بسیار بالاتر از رشد سهم شبه‌پول از نقدینگی بود. این نشان می‌دهد اینکه اعلام می‌شود نرخ تورم حدود 40 درصد است، ممکن است در آینده به سمت تورم‌های بالاتر نیز حرکت کنیم.
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: نکته‌ای که اقتصاددانان به تازگی متوجه شده‌اند و در طی ده سال گذشته این نکته پذیرفته شده است، درون‌زایی پول ^[3] می‌باشد. یعنی پول در نظام بانک‌های تجاری تعیین می‌شود. نقش بانک مرکزی در سیاست‌گذاری پولی یک نقش محدودی است. این بدان معناست که نرخ رشد نقدینگی یک نرخ رشد پایدار است که در داخل ساختار نظام بانک‌های تجاری تعیین می‌شود.
این استاد اقتصاد و بانکداری افزود: متاسفانه این نرخ رشد 32 درصد نقدینگی نشان می‌دهد که ما از آن محدوده رشد نقدینگی که بین 25 تا 27 درصد بود خارج شده‌ایم و و نرخ رشد نقدینگی افزایش پیدا کرده است. از این منظر وضعیت خوبی متصور نیست. از نظر تبدیل شبه‌پول به پول هم نشان می‌دهد که ما تورم‌های آینده را به تورم حال تبدیل می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: آموزش مدیریت ریسک مالی

سیاست‌های مخرب محدودکننده مبادلات

دکتر سعدوندی ادامه داد: اینکه ما انباشت بسیار بالای شبه‌پول داشتیم و تحت عنوان سالم‌سازی نقدینگی انجام شد، سیاستی مخرب بود و متاسفانه افرادی که این سیاست‌ها (سیاست‌های محدودکننده مبادلات) را اجرایی کردند حتی پاداش هم گرفتند. این سیاست از آن جهت می‌توانست بسیار مخرب باشد که این تخلیه سریع شبه‌پول می‌توانست به ابرتورم منجر شود. اتفاق مبارکی که در این دو سال اخیر رخ داد این بود که به دلیل رکود و تحریم که بر اقتصاد حاکم شد این شبه‌پول به تدریج به پول تبدیل شد وگرنه ممکن بود قیمت دلار بیشتر از این‌ها افزایش یابد.
اما همان سیاست‌هایی که جلوی رشد سریع شبه‌پول به پول را گرفت، می‌توانند در درازمدت قدرت تخریب بیشتری را پیدا کنند. این قضیه مانند داروی شیمی درمانی می‌ماند. در کوتاه‌مدت موثر است اما در درازمدت می‌تواند آثار مخربی داشته باشد و حتی بیمار را به کام مرگ بکشاند.
استادیار سابق بانکداری و اقتصاد کلان افزود: افرادی که دست به سیاست محدودکننده مبادلات زدند هم اکنون هم دارند همان روال را ادامه می‌دهند و هیچگونه تلاشی برای رشد اقتصادی نمی‌کنند. این سیاست، اصلا سیاست موثری نیز نبوده است چرا که شبه‌پول در حال تبدیل به پول است و نرخ رشد پول به 50 درصد رسیده است.
این نوع سیاست‌ها مانند سیاست‌های محدودکننده در بازار ارز، تهدیدکننده واردات و سایر سیاست‌هایی هستند که موجب سخت‌تر شدن فضای کسب‌وکارها می‌شود. این در حالی است که ما باید به سمت تسهیل فضای کسب‌وکار قدم برداریم اما بسیار عامدانه سیاست‌گذار پولی به سمت تحدید کسب‌وکارها رفته است. این مانند شیمی درمانی می‌ماند که عرض کردم و برای دو الی سه ماه می‌تواند سیاست مناسبی باشد اما در بلندمدت مضر است.
متاسفانه در کشور ما اگر بنا باشد سیاستی برای کوتاه‌مدت اجرایی شود، این سیاست برای همیشه ماندگار خواهد بود.

بیشتر بخوانید: آموزش مدیریت ریسک

آثار مخرب سیاست‌های پولی و بودجه‌ای

دکتر سعدوندی گفت: از دیدگاه من الان وضعیت مناسبی حاکم نیست و بانک مرکزی به وعده‌هایی که داده بود عمل نمی‌کند. مثلا قرار بود که بازار متشکل ارزی راه‌اندازی شود که گفتند آتش گرفت و تمام شد. متاسفانه تا انتهای سال جاری آثار مخرب سیاست‌های پولی و بودجه‌ای خود را نشان خواهد داد.
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: این رشد 32 درصدی سپرده‌های بانکی و تبدیل شبه‌پول به پول و انتقال آن به بازار سرمایه و توقف محل جذب نقدینگی باعث خواهد شد که رشد نقدینگی به تورم تبدیل شود. ایجاد تورم هم می‌تواند دو اثر بر اقتصاد داشته باشد: اول اینکه موجبات نابرابری را فراهم می‌کند و دوم اینکه موجبات افزایش نااطمینانی و کاهش رشد اقتصادی را فراهم می‌کند.

بیشتر بخوانید: ریسک اعتباری چیست؟

بازار سرمایه محل موقت جذب نقدینگی

دکتر سعدوندی در پاسخ به انتشار این آمارها که گویی یک برگ برنده و موفقیت برای بانک مرکزی است، گفت: هم اکنون مقدار پول فیزیکی در جامعه در حداقل ممکن قرار دارد و از نظر درصد پول فیزیکی در نقدینگی در سطح پیشرفته ترین کشورهای دنیا هستیم. الان این درصد همان‌گونه که عرض کردم حدود 2.5 درصد می‌باشد که کمتر از مثلا انگلیس هست و این خوب است و حتی شاید به دلیل کرونا این درصد به حدود 2 درصد هم کاهش یافته باشد. اما اینکه می‌آیند و نرخ رشد سپرده را اعلام می‌کنند و یک اتفاقی که منفی است را مثبت جلوه می‌دهند، بیشتر یک کار سیاسی و غیرحرفه‌ای است.
وی در مورد جذب این پول‌ها به بازار سرمایه هم گفت: بازار سرمایه تا یک مدتی در سال 99 هم محل جذب نقدینگی خواهد بود اما این بازار کم‌کم به سقف خود نزدیک می شود. دکتر سعدوندی ادامه داد: باید در این شرایط سیاست انبساطی مالی ^[4] و سیاست انقباضی پولی ^[5] در پیش بگیریم چون حجم کل‌های پولی بیش از پیش در حال رشد است.

بیشتر بخوانید: ریسک نرخ ارز چیست؟

^[1] ^{Hyperinflation (Investopedia)}

^[2] ^{Central Bank of Iran (Wikipedia)}

^[3] ^{Endogenous Money (Wikipedia)}

^[4] ^{Expansionary Fiscal Policy (Investopedia)}

^[5] ^{Contractionary Policy (Investopedia)}

بیشتر بخوانید: آموزش بورس

🎓 دوره جامع معاملات الگوریتمی (Algorithmic Trading)

با قدرت کدنویسی و داده، هوشمندانه معامله کنید!
🔹 در این دوره به‌روز، یاد می‌گیرید چگونه استراتژی‌های معاملاتی خود را به کمک زبان برنامه‌نویسی پایتون به الگوریتم تبدیل کنید و در بازارهای مالی با دقت و سرعت بالاتری عمل کنید.

★★★★★ هنوز امتیازی ثبت نشده

وبلاگ

نقدینگی به کجا می‌رود؟